Cúig Oíche

Cúig oíche caite againn sa teach úr agus muid ag dréim le hoíche chiúin gan cuairteoir ar bith. Bhí an saol is a mháthair istigh sa teach againn le cúpla lá anuas agus a dtuairim féin ag achan duine acu ar an teach. Is deas cuairteoirí a fheiceáil, go háirithe ag an Nollaig, ach is deas oíche chiúin a bheith agat fosta.

Bhí Nollaig gan teilifís againn. Cé go bhfuil SAMSUNG breá úr ina shuí sa choirnéal, ní raibh lucht SKY ábalta teacht isteach roimh an Nollaig agus ní bheidh muid ábalta tiúnáil isteach go dtí an Chéadaoin. Gealltar dúinn go mbeidh sé ar an bhád isteach maidin Dé Céadaoine agus go mbeidh an mias saitilíte sa veain aige.

Bhí sé deas gan an teilifís a bheith againn. Rinne muid i bhfad níos mó cainte agus chruinnigh an chlann thart timpeall an tabla sa chistin in áit os comhair na teilifíse. Bhí an oiread sin obair le déanamh againn cé bith, gur dhóiche nach mbeadh mórán faill againn í a choimhéad mar theilifís. Bhí sean teilifís bheag agam agus bhí na páistí ábalta na DVDanna Dora agus Peppa Pig a bhronn Santaí orthu a choimhéad. Choinnigh sin sásta iad!

An t-aon rud amháin faoi, bhí mé go hiomlán aineolach ar an nuacht le cúpla lá. Ní cheannaím nuachtáin agus bhí CDanna de chuid Susan Boyle, Christy Moore etc etc á sheinm de shíor ag mo bhean mhaith ar an raidió/steireo. D'fhág sin mé aineolach! Chuaigh muid síos chuig an phub Oíche Fhéile Stiofáin agus thosaigh daoine ag caint liom faoin ionsaí a rinneadh ar an Phápa, faoin na heaspaig a d'éirigh as, faoin tine mhór i Longfort agus cúpla scéal eile. Bhí mé caillte. Cén dochar? De réir mar atá mé ag dul in aois, tá mé ag teacht chuig an tuigbheáil nach rud olc é an t-aineolas, uaireanta is fearr i bhfad é ná an t-eolas!

Ar scor ar bith, ó m'fhuinneog, tá radharc agam ar shoilsí Thír Chonaill ó Thoraí go Port Nua. Tá Iarthar na Condae uilig ag spréacharnaíl os mo chomhair amach, agus tá mise sásta. Ag deireadh an lae, níl a dhath eile níos tábhachtaí ná sin. Oíche mhaith agus Nollaig mhaith daoibh uilig!

An Ghaoth Aniar-Aduaidh

Bhí mé istigh sa bhaile ag an deireadh seachtaine. Veain liom lán trioc, bia agus earraí Nollag. Chaith mé mo chuid ama ag glanadh agus ag vearnaiseáil. Tá an t-am tagtha faoi dheireadh go bhfuil muid cóir a bheith réidh le bogadh isteach sa teach úr. Beidh an turca againn ar Na Cromáin!

Bhí go maith agus ní raibh go holc go dtí gur tháinig an ghaoth aniar aduaidh inné. Is í an t-aon ghaoth a chuirfidh cuid bádaí an oileáin ar thrá thirim. Shéid sí tonnaí 20 troigh síos Béal Áranna agus ar an drochuair domh féin, coinníodh an bád farrantóireachta ag an ché. B'éigean domh fanacht oíche sa bhreis, rud nach miste liom ach nach dtaitníonn go ró-mhór le húdarais na scoile.

D'éirigh liom bád a fháil ag ceathrú i ndiaidh a hocht ar maidin. Bhí an fharraige garbh i dtólamh ach sháraigh an bád na tonnaí agus tháinig muid i dtír slán sábháilte. Ansin, bhí sléibhte sneachtúil seaca Thír Chonaill le trasnú agam. Uair go leith ina dhiaidh sin, tharraing mé isteach go Leitir Ceanainn díreach in am chun scéal a fháil go raibh mo chuid ranganna curtha ar ceal agus na scoláirí scaoilte chun bealaigh de thairbhe na drochaimsire.

Sin mar atá an saol. Thig leat do bheatha a chur i lámha na ndéithe ar an fharraige mhór agus ar na sléibhte chun an rud ceart a dhéanamh ach go minic is obair in aisce í. Bím fealsúnach faoi rudaí mar sin. Dar liom féin, bhí sé sa chinniúint domh a bheith anseo inniu. Mar a thit rudaí amach, tháinig mo chol ceathrar as Londain ar cuairt gan coinne agus thug sé seans domh an siopadóireacht deireanach a dhéanamh roimh an Nollaig.

Seo grianstad an gheimhridh. Bím an-tógtha le laethanta mar seo. B'fhéidir go bhfuil rud beag den phágánach ionam ach cuireann leathanta mar seo mé ag smaoineamh ar an ghaol ghairid atá idir muid féin agus an domhan ina mairimid. Grian agus bliain úr romhainn agus seo muid ag tosacht ar shaol úr dúinn féin inár dteach úr. Am maith le bheith ag bogadh isteach, is dócha, nuair a bheas an domhan á athchruthú féin. Cá bhfios cén fás a thiocfaidh orainn idir seo agus Oíche Fhéile Eoin. Is iomaí tonn mhór is sliabh gealbhán gur féidir a shárú nuair a thuigimid nach séideann an ghaoth aniar aduaidh ach ar feadh seala ghairid!

Bah Humbug!

Scrooge atá baistithe orm ar scoil le gairid.

Tharla sé Dé Máirt seo chuaigh thart, nuair a tháinig mé amach as seomra na múinteoirí agus nuair a shiúil mé isteach i gcrann Nollag a bhí á chóiriú ag an mhúinteoir ceoil. Thóg mé raic! Ní mar gheall ar an timpiste beag a bhí agam ach as siocair go raibh sé de dhanaíocht ag duine inteacht an Nollaig a thabhairt isteach i mo shaol roimh an ochtú lá den mhí.

Bhí riail daingean agam le blianta gan aitheantas ar bith a thabhairt do fhéile lár an Gheimhridh go dtí go raibh an t-ochtú lá ann. Ní cheannóinn bronntanas, ní chuirfinn cárda, ní chuirfinn crann in airde, ní cheolfainn carúl, dhéanfainn mo sheacht ndícheall í a sheachaint mar Nollaig go dtí go mbeadh an dáta sin caite.

Ní haon drochmheas atá agam ar an fhéile. Is breá liom í, ach m'anam ó Dhia, níl ciall ar bith le tús a chur i Mí na Samhna le féile nach gcríochnóidh go dtí tús Mhí Eanáir. "Tá rud beag sparkle de dhíth orainn aimsir seo an recession", a dúirt an múinteoir ceoil liom. Ní bhfuair sí uaimse ach 'Bah Humbug".

Táthar ag magadh liom ó shin i seomra na múinteoirí. Faighim giota beaga tinsel i mbac an cholúir (focal.ie ag teip orm arís!), bíonn crónán bog 'Oíche chiúin' le cluinstin ó mhúinteoir nó dhó agus mé ag dul thar bráid, ach glacaim leis. Ná bíodh sé le rá ag aon duine gur ghéill mé ar mo chuid prionsabal riamh.

Fan go dtiocfaidh Dé Máirt. Tchífidh siad ansin, go dtiocfaidh athrú ar Ebenezer. Beidh sé ansin ina fhear a bheas lán de ghliondar agus beocht an tséasúir... ach ní oiread is bomaite amháin roimhe sin!

Chuir mé an feabhsaitheoir sa mhiasniteoir trí thimpiste!

Tháinig na staighre dár dteach úr inniu. Tá na doirsí crochta, na hurláir thíos, an chistin agus na seomraí folctha istigh agus beidh an trioc ag teacht an tseachtain seo chugainn. Nach mise atá ag súil leis an Nollaig! Bhí mí thar a bheith gnóitheach agam agus níl de dhíth orm anois ach sos agus scíste.

Bhí na páistí sa tobán tráthnóna. Is breá leo é, an triúr acu ag titim thar a chéile san uisce, ag splaiseáil agus ag scairdeadh uisce ormsa ná ar Mhamaí. Ní bhíonn aon deacracht iad a chur isteach ann, ach is gnách go mbíonn roinnt deor ann ar theacht amach dóibh.

Tá gruaig Mhargaret i ndiaidh éirí beagainín fada le tamall anuas agus bíonn deacrachtaí aici le clibíní ina gruaig. Leis an fhírinne a inse, ní bhíonn deacracht ar bith aici-sean leo, ach bíonn deacrachtaí agamsa leo, agus suím gach oíche chun iad a scuabadh amach. Thosaigh muid le gairid ag cur 'conditioner' ina gruaig agus tá sé ag oibriú amach go breá. Laghdú mór ar líon na gclibíní agus is fusa i bhfad ormsa é a cuid gruaig a scuabadh.

Tá fadhb ag mo ghirseach bhocht leis an fhocal, áfach. Ar dhóigh inteacht tá sé doiligh uirthi an fhuaim a fháil i gceart. "Con-dick-in-er" a bhí aici cúpla lá ó shin, "Con-dishwasher" a bhí aici anocht. Ní ag magadh atá mé!

Chuir sé mé ag smaoineamh ar na focail sin a bhíonn in úsáid againn. "Conditioner" agus "Dishwasher". Cé gur trí Ghaeilge atá na páistí á dtógáil againn, tá neart focal Béarla den chinéal thuas in úsáid againn. B'éigean domh 'focal.ie' a chuartú chun 'feabhsaitheoir' a fháil ar chonditioner agus bhí tuairim agam cheana féin gur 'miasniteoir' a thugtar ar dishwasher. Domhsa tá na focail sin go hiomlán mí-nadúrtha agus ní úsáidfinn riamh iad i ngnáthchaint. Seans gur falsacht teanga atá ann, ach tá fhios agam dá ndéarfainn leithéidí: "Chuir mé an feabhsaitheoir sa mhiasniteoir trí thimpiste" sa bhaile, go mbeadh daoine ag amharc orm amháil is go raibh dhá chloigeann orm.

An bhfuil gá i ndáiríre focal nua a chumadh chun freagra a thabhairt ar achan fhocal Béarla atá ann? Sílim uaireanta go mbeadh muid ní b'fhearr as glacadh le hiasachtaí ón Bhéarla, mar a bhí á dhéanamh againn le 500 bliain anuas, in áit focail a chumadh nach mbíonn comhthéacs acu i stair labhartha ná liteartha na teanga!

An teanga bheo í i ndáiríre má chaithfidh muid fanacht ar an Choiste Téarmaíochta nó ar fhoireann Fiontar chun focal a sholathár dúinn?

Na Chéad Choiscéimeanna

Tá Cara bheag ag siúl. Corraí mór i dteach s'againne inniu. Físcheamara ar obair i rith an trathnóna chun taifead a dhéanamh den ócáid mhór. Ba rud iontach é an lúchair agus an tsástacht a fheiceáil ina súile féin inniu. Shílfeá go raibh fhios aici go raibh céim mhór chun tosaigh tógtha aici sa tsaol. Bhí sí iontach sásta léi féin agus dar ndóigh bhí muid uilig dá moladh. B'fhéidir gurb é an moladh agus an aird a bhí dá sásamh, ach creidim go raibh níos mó ná sin i gceist.
Tá sé deacair a bheith ar an duine is óige, déarfainn. Beirt eile ina lánrith thart ort. Ní bhíodh sí ag gearáin ach ó bheith á coimhéad, tá fhios agam go raibh rún aici le cúpla mí anuas a bheith leo ag dreapadh agus ag léimnigh. Beidh rith an tí aici anois agus roimh i bhfad beidh rith an tsaoil aici.

Cé gur thosaigh an tráthnóna go maith, chuir 2 rud isteach ar phleisiúr an lae. Toradh an chluiche mhóir agus Foinse san Indo! Ba ghnách liom Foinse a cheannach gach seachtain. Ba é an t-aon pháipéar a cheannaínn. Bhí díomá orm anocht nuair a chonaic mé é. Tabharfaidh mé seans dó ar feadh cúpla seachtain eile, ach bheadh sé doiligh orm a bheith ag cur 1.80 euro i bpóca an Ridire Uí Raghallaigh ar mhaithe leis an lagiarracht a chonaic mé inniu. Déanaim go leor 'ar son na cúise', ach ní thabharfaidh grá don chúis thú ach bealach gairid.
Thig liom sólas amháin a thabhairt liom agus mé ag dul a luí anocht. Ar a laghad, is i mí na Samhna a thosaigh Cara ag siúl. Shiúil Margaret don chéad uair ar an 12 Iúil 2007 agus thosaigh Dan ag siúl ar an 12 Iúil 2008. Tá mo chairde fós ag magadh fúm agus faoina páistí beaga buí atá á thógáil agam. Do bharúil an mbeadh fáilte roimh mháirseálaithe le Gaeilge i nDroim Crí nó ar Bhóthar Gharbh Achaidh!!!

Cuimhní Samhraidh

Tháinig mé trasna ar an fhís seo a phostáil cara de mo chuid ar YouTube. Roinnt radharcanna de chúl Árainn Mhór (an áit is ansa linn beirt) atá ann.

Is é an ceol a mheall ar dtús mé, áfach. "Tighinn ar an mhuir a fear a phósas mi" le Capercaillie. Sin an t-amhrán a canadh ag ár mbainis nuair a bhí Suzanne ag teacht isteach sa teach pobail. Ardaíonn an físeán beag seo mo chroí agus muid ag fulaingt doineann an gheimhridh anseo i Leitir Ceanainn faoi láthair...

Balor na Súile Nimhe

Cheannaigh mé an leabhar 'Balor' leis an tSnáthaid Mhór inniu. Leabhar galánta atá ann. Tá an scéal inste go fileata agus tá máisiú an leabhair go seoigh. Caithfidh mé a admháil gurbh iad na pictiúirí a mheall a chéaduair mé. Tá an scéal ar eolas go maith agam agus chaith mé tamall fada ag breathnú fríd na léaráidí breátha. Is obair ealaíne amach is amach atá ann.

Cheannaigh mé leabhar eile dá gcuid, 'Gaiscíoch na Beilte Uaine' dhá bhliain ó shin agus bhain mé an-sult go deo as. Bhí fhios agam mar sin caidé a bhí romham nuar a chuir mé mo lámh i mo phóca inniu. Ní raibh aon díomá orm. Chuaigh obair agus allas isteach i dtairgeadh an leabhair. Tá an cóiriú agus an clóchur ealaíonta, tá dlúthdhiosca leis (cé nach bhfuair mé seans éisteacht leis go fóill) agus tá an scéal féin inste i nGaeilge shaibhir sholéite a thugann meas mar is ceart do thraidisiúin an bhéaloidis. Níl aon iontas orm gur bhain sé duais Reics Carló i mbliana.

Sin ráite, tá eagla orm é a thabhairt do na páistí. Cé go luaitear mar leabhar do pháistí é agus gur gradam do leabhar páistí é Gradam Reics Carló, déarfainn gurb iad na daoine fásta nó na déagóirí móra is mó a bhainfeadh sásamh as. Tá sé ro–ghalánta le cur isteach i lámha beaga.

Breithlá Cara a bhí ann inniu - bliain d'aois cheana féin - agus d'úsáid mé sin mar leithscéal chun é a cheannach. Dar liom féin, ní raibh airgead á chaitheamh agam orm féin ach ar mo iníon bheag. Tá eagla orm a rá, áfach, nach bhfeicfidh Cara nó aon duine eile acu radharc ar an leabhar arís go dtí go mbeidh siad mór go leor chun meas mar is ceart a bheith acu air!

Is fiú go mór é a cheannach!!

Bonnán Buí

Tháinig mé trasna ar an éan marbh seo inniu. Cé go bhfuil cuma mheasartha dhonn air sna pictiúirí seo, bhí cuma níos buí air agus é os comhair mo shúl.

Léim an Bonnán Buí - ceann de na hamhráin is fearr liom - isteach i mo chloigeann. Cé nach saineolaí éan mé, tá sé cloiste agam nach bhfuil bonnáin bhuí le feiceáil sa tír seo níos mó. An bhfuil dul ag aon duine an t-éan seo thíos a aithint?

Bheinn buíoch as aon eolas a chuideodh liom é a aithint, tá mise aineolach go maith ar an ábhar seo. :-(

Corn Uí Riada

Bhí sé de phribhléid agam a bheith ag obair ag Corn Uí Riada aréir. Ba é an jab a bhí le déanamh agamsa ná na hiomaitheoirí a thabhairt ar chúl ar ardáin, uisce, branda nó cibé rud eile a bhí de dhíth orthu a chur ar fáil dóibh.

Bhí sé an-suimiúil a bheith ag amharc orthu mar iomaitheoirí. An strus agus brú a bhí le feiceáil ar aghaidheanna cuid acu. Cuid acu ag siúl thart go neirbhíseach, cuid ina suí go ciúin a súile druidte acu amháil is gur ag dianmhacnamh a bhí siad.

"Tuige a chuireann muid muid féin fríd seo uilig?" a dúirt duine acu liom, í ag osnaíl léi.

Bhí imní, dóchas, lúchair, faitíos, bród, faoiseamh, tuirse agus sea, cuid den bhrón le feiceáil taobh thiar den ardán sin aréir - réimse leathan de

mhothúcháin an duine.

Dar ndóigh, thug cara de mo chuid, Doimnic Mac Giolla Bhríde, an duais mhór leis. Bhí fhios agam i ndiaidh an chéad amhrán a chas sé, Dónall Ó Maoláine, go raibh seans iontach aige. Tháinig sé ar ais ar chúl an ardáin agus aoibh shásta ar a aghaidh. Mhol sé go mór ag micreafón ag rá gur thug sé deis mhaith dó "playáil thart leis an amhrán". Bhí sé rud beag níos buartha faoin dara hamhrán, 'Máire Bhruinneall', chuaigh sé ar strae rud beag le focal nó dhó, ach ba léir nár shíl na moltóirí a dhath de sin!

Ní gá ach a rá go ndeachaigh an chóisir agus an ceiliúradh ar aghaidh i rith na hoíche. Níor bhain mé féin leaba amach go dtí i ndiaidh a seacht a chlog ar maidin!

Ar an drochuair, ní raibh mo ghuthán luchtaithe i gceart agam agus ní raibh mé ábalta pictiúirí nó fís a ghlacadh, agus mairfidh na cuimhní i bhfad!

Meafair

Bhí Margaret bhocht istigh ar an oileán ag stopadh lena col ceathar ag an deireadh seachtaine a fhad is a bhí muidne ar shiúl in Inis Ceithleann ag bainis.
Tá Aine, a col ceathar rud beag níos sine ná í agus bhí sí ag iarraidh a thaispeáint dithe cén dóigh le taiplís a imirt. Bhí an bheirt acu ina luí ar an urlár ag imirt agus ag pointe áirithe deir Aine:
"Margaret, caithfidh tú léimt thar Aine" (píosa Aine a bhí i gceist aici dar ndóigh)
D'éirigh Margaret ina seasamh agus léim sí thar Aine a bhí fós ina luí ar an urlár. Níor thuig mo ghirseach bhocht cén fáth gur bhris achan duine amach ag gáire, agus d'éirigh sí an-chiúin ar feadh tamaill.
Chuir an eachtra mé ag smaoineamh ar an dóigh a labhraíonn muid le páistí. Ní thuigeann Margaret nó Dan abairtí meafaracha go fóill. Bhí eachtra mí-adhúil againn ar na mallaibh le Dan a bhí ag súgradh le ball áirithe dá chorp nár chóir do ghasúraí a bheith ag baint dó i gcuideachta sibhialta, agus bhagair Suzanne air: "fág sin, nó gearrfaidh mé díot é." Cad a rinne an gasúr óg ach imeacht leis go dtí an drár sa chistin chun scian a fhail agus thosaigh sé ag iarraidh gearradh. Buíochas le Dia, ní choinníonn muid sceana géara sa drár áirithe sin!
Cén uair a thosaíonn páistí ag foghlaim an difear idir abairt atá ag tabhairt eolais chinnte agus abairt mheafarach? Bhí Margaret ag amharc fríd na pictiúirí sa leabhar úr agam atá le seoladh Dé hAoine an lá faoi dheireadh agus bhí mé ag míniú an scéal dithe. Thaitin cuid de na pictiúirí léi, ach níor thaitin cuid eile léi ar chor ar bith.
"Ní maith liomsa Na Mic ó gCorra", "Tá na Mic Ó gCorra scary-áilte", a deir sí. Cé go bhfuil sé mínithe againn dithe míle uair, níl sí ábalta an difear a dhéanamh idir 'scéal' agus 'an fíorshaol'. Tá na rudaí a bhíonn ar siúl ag Dora, Barney et al. chomh réalaíoch dithe is atá mise nó Mámaí.
Ansin, b'fhéidir gur muidne atá amú, seans nár chóir dúinn a bheith ag caint faoi 'fhíorshaol' agus 'saol breagach'. B'fhéidir nár chóir dúinn ach a bheith ag caint faoin 'saol'.
Idir an dá linn coinneoidh mé smacht mhaith ar na meafair a ritheann fríd an chaint agam!

Cúpla Rann

Bhí mé ag smaoineamh an lá faoi dheireadh gur fada ó chuir mé rann ar bith in airde anseo. Bhí sé i gceist agam na rannta uilig atá in úsáid againn a chur le chéile, áit inteacht ar an idirlíon chun go mbeadh fáil níos fusa ag daoine orthu. Ní bhfuair mé an t-am chuige go fóill.

Tá na páistí ag baint sult mór as aistriúchán de 'Frere Jacques' a d'aimsigh muid ar na mallaibh.

Daidí falsa, Daidí falsa,

ina luí, ina luí,

tá sé in am don bhricfeast', tá sé in am don bhricfeast'

bí 'do shuí, bí do shuí.

Dar ndóigh cuireann siad a gcuid ainmneacha féin agus ainmneacha gach duine eile sa chlann isteach sa rann chun véarsaí nua a chumadh.

Ceann eile a bhfuil dúil mhór acu ann, an cúrfa an amhráin "Mo mhadadh beag":

Ach, ach mo mhadadh beag

ach, ach mo mhadadh beag

tá piacháin i mo sceadamán

ag scairtigh ar mo mhadadh bheag.

Dar ndóigh, mar is dual dóibh, athraíonn siad na focail go minic agus cuirtear gach ball den chorp isteach in áit 'sceadamán'. (Rud beag cinsireacht de dhíth ansin, mar a fuair muid amach agus Dan istigh in Tescos ag insint do gach duine go raibh piachán ina bhoidín!!)

Ceann beag simplí eile a tháinig muid trasna air ná:

Damhán Alla, Damhán Alla

Ar an bhalla, ar an bhalla

Tháinig éan, tháínig éan

Ó mo léan, ó mo léan!

Leabhar Úr

Tháinig cúpla cóip den leabhar is déanaí atá scríofa agam sa phost inniu. Bhí mé ag cóiriú Margaret ag an am. Bhí cóisir Shamhna sa naíonra ar maidin agus bhí rogha le déanamh aici idir culaith aingil agus culaith cait.Tá sé ráite go bhfuil sé deacair mná a shásamh nuair a thig sé chuig éadaí. Thig liom a dheimhniú go mbím go hiomlán aineolach nuair a thig sé chuig éadaí ban. Ní thuigim an crá croí a bhaineann leis an chulaith cheart a aimsiú don ócáid cheart agus an dóigh a chuireann sé isteach ar mhná. Is fiú a lua ag an phointe seo, go bhfuil mise ar dhuine de na daoine is

aineolaí i dtaobh chúrsaí faisin atá ann. Nuair a pósadh muid, chaith Suzanne cúpla seachtain ag seoladh mo chuid éadaí chuig Cumann Naomh Uinseann de Pól agus ag ceannach éadaí úra domh. Shílfeá go mbeadh ciall níos fearr aici, mar sin, ach tháinig sí chugam tráthnóna agus culaith úr a chaitheamh aici ag fiafraí mo thuairime. ÁÁÁ! B'fhearr liom codladh i leaba ghráinneog! Dúirt mé go raibh sí galánta, mar a deirim i gcónaí, ag súil leis go sásódh sin í. Níor chreid sí mé. D'imigh sí léi suas an staighre ag cuartú culaith eile.



Tá sí amuigh lena cairde anocht, agus bíodh geall nach dtabharfaí faoi deara a bheag nó a mhór cén chulaith atá uirthi. Is cosúil gur lean Margaret a máthair, mar ba mhór an obair dúinn ar
maidin rogha a dhéanamh idir an cat agus an aingeal. Sa deireadh shocraigh muid ar chulaith an chait a chaitheamh. D'fhág an cur agus cúiteamh mé ag rith mall don obair agus ní raibh am agam scúdú mar is ceart a dhéanamh ar an leabhar.


Bhí sé ar m'intinn i rith an lae. Ar go leor bealaí, tá leabhar úr cosúil le leanbh úr. Caitheann tú an oiread sin ama ag ullmhú agus ag réiteach, ag cóiriú agus ag deisiú, ag muirniú agus ag iarraidh an fhoirfeacht a bhaint amach dó. Ansin, nuair a thig an lá go bhfuil sé le scaoileadh, tig imní ort. Scrúdaíonn tú é ó bhun go barr, eagla ort go bhfuil smál de chinéal inteacht nach raibh feicithe agat ann.

Cinnte le Dia, fuair mé typo nó dhó, cúpla 'síneadh fada' ar iarraidh, rud nó dhó a chuaigh ar strae sa phróiséas eagarthóireachta. Deir Suzanne liom ciall a bheith agam, nach dtabharfaidh aon duine eile na smáil bheaga seo faoi deara. B'fhéidir go bhfuil an ceart aici. Fós féin, ba mhaith leat do pháistí a bheith gan smál ar bith!

Ar scor ar bith, má bhíonn aon duine agaibh thart fá Óstán an Mount Errigal anseo i Leitir Ceanainn ar an Aoine beag seo, beidh fáilte romhat buaileadh isteach chun cuidiú liom an muirnín beag seo a sheoladh amach sa tsaol mhór ghránna.

An Leabhar Úr

Margaret an Múinteoir

Achan rud ag tarlú go han-ghasta i dteach beag s'againne. Thosaigh Cara bheag ag ól báinne bó i rith na seachtaine. Tá sí anois ábalta ar a laghad trí fhocal a rá go soiléir agus sheas sí léi féin don chéad uair tráthnóna.
Tá na laethanta saoire ag toiseacht amárach agus caithfidh mé a rá go bhfuil mé ag súil go mór leis an bhriseadh. D'imigh an 2 mhí dheireanach mar shop in aghaidh na gaoithe. Is iontach mar a sleamhnaíonn an t-am thart nuair atá tú gnóitheach. Tá breis agus 300 cóipleabhar agus scrúdú ceartaithe agam le trí sheachtain anuas, bhí ceolchoirm na scoile ann aréir agus bhí dráma le réiteach agam di, rinne mé eagarthóireacht ar dhá leabhar atá le foilsiú i gceann seachtaine, bhí suíomh idirlín na scoile le dearadh agus réiteach agam agus tá an teach damánta atá á thógáil againn ag glacadh suas cuid mhór de mo chuid ama. Ar mhullach seo uilig, ó thosaigh Margaret ar an naíonra, tá mé ar an bhóthar 4 huaire i rith an lae ag bailiú páistí agus á dtógáil ó áit amháin go háit eile. Tabharfaidh an léitheoir géarshúileach faoi deara gur mall san oíche a bhím ag postáil anseo. Is deacair aon am a fháil fána choinne go dtí go mbíonn na páistí ar shiúl a luí.
Níl mé ag gearán. Is maith liom a bheith gnóitheach. Mothaím go n-oibrím níos fearr nuair atá mé faoi bhrú. Sin ráite, is mise atá ag súil leis an scíste bheag. Bainis (gan na páistí... bhfuil cead agam 'yipee' a rá) againn an deireadh seachtaine seo agus ansin Oireachtas na Gaeilge ag teacht go Leitir Ceanainn an tseachtain seo chugainn. Chaill mé an tOireachtas i gCorcaigh an bhliain seo caite don chéad uair le cúig bliana déag, mar go raibh Cara ar an bhealach. Ar chúis éigin, ní thabharfadh Suzanne cead dom taisteal ó dheas! Tá mé ag súil go mór leis i mbliana.

Ar scor ar bith, chun teacht chuig ábhar mo phostála, bhí mé ag glanadh suas sa chistin tráthnóna i ndiaidh an dinnéir agus tharla gur chuala mé Margaret agus Dan sa tseomra béal dorais. Bhí Margaret ag iarraidh a chuid uimhreacha a theagasc do Dan as Spáinnis:
"Dan, abair unos, dos, tres..." (mo leithscéal faoi aon mhílitriú - níl an teanga ar mo thoil. Ó Dora a fuair Margaret a cúpla focal).
Bhí sé aisteach éisteacht léi ag iarraidh an Spáinnis a theagasc dó trí mheán na Gaeilge. Is maith liom smaoineamh go bhfuil sí de mo leanstan. I ndiaidh an tsaoil nach é sin an jab atá agamsa, ábhair a theagasc trí mheán na Gaeilge, ach níos mó ná sin is é an rud atá ag rith liom anocht ná an uaillmhian dochreidte neamheaglach a bhaineann leis an óige. Dar le Margaret, 'tá mise trí bliana d'aois, an bhfuil aon chúis nár chóir domh a bheith ag múineadh Spáinnise do mo dheartháir beag?' Caithfidh mé a rá nach bhfeicim aon chúis ina héadan.
Tá cúpla cleas múinteoireacht le foghlaim aici go fóill, áfach. Éiríonn sí ró-theasaí nuair nach ndeireann Dan na focail i gceart nó nuair a bhriseann sé amach ag gáire. Leath an ama, bíonn an leaid óg ag magadh fuithi. Ní thuigeann sí, an créatúr, agus go minic tig na deora agus an cáineadh 'Tá Dan iontach dalba'. De ghnáth, ní bhíonn de dhíth ach barróg bheag agus bíonn sí ar shiúl léi arís ag iarraidh oideachas saoil a chur ar an fhear beag.
Bainim an-sult as!

Íocshláinte

Teach lán tinnis againn anseo san am i láthair. Chaith Mámaí an lá sa leaba, Margaret in ísle brí, Cara ag casachtaigh léi. Is cosúil gur mise agus Dan an t-aon bheirt nach bhfuil buailte ag an bhreoiteacht.
Sin ráite, níl an gasúr beag thar a bheith ag ligint air, nuair atá buntaiste ann dó. Tháinig sé isteach sa chistin tráthnóna, cuma ghruama air, lámh ar a bholg: "Daidí, tá mise tinn. 'dtig liom 7-Up fháil?"
Fuair sé an 7-Up. Athrú míorúilteach a tháinig air. Caithfidh sé gur íocshláinte iontach é an deoch úd. É sin nó tá feith na haisteoireachta go smior ann!

Ag Rannt-áil liom!

Thug mé faoi deara le tamall anuas go bhfuil Margaret ag tosach ag úsáid an iarmhír "-áil" go minic ina cuid cainte. Cé go bhfuil focal áirithe aici i nGaeilge, tá sí ag tosach ag baint úsáid as an fhocal Béarla ach é a ghaelú.

Cuirim i gcás an focal 'roinnt', focal a bhí in úsáid aici go minic le bliain nó dhó anuas. Deireadh sí i gcónaí "Níl Dan ag rannt (roinnt) liom". Le tamall anuas, is é "Níl Dan ag share-áil liom" atá le clos uaithi.

Glacaim leis gur chuid de phróiséis an dátheangachais é seo, go mbíonn focail ar aonchiall á malartú aici ina hintinn. Níl mé ró-bhuartha faoi. Ar ndóighe, bímid féin tugtha go maith don 'áil' agus don 'áilte' sa ghnáthchaint eadrainn. Ní Gaeilge mhaith í, is dócha gur Gaeilge fhalsa í, ach ar dhóigh aisteach, tá blas nadúrtha ag baint léi.

Bhfuil cur amach ag aon duine eile ar na próiséis seo? Ba bhreá liom tuilleadh eolais a fháil futhu.

I m'Éan Corr

Rinne mé freastal ar chruinniú múinteoirí Gaeilge ar na mallaibh. Cé gurb é an Stair an t-ábhar is mó a mbím ag gabháil dó, tá cúpla rang Gaeilge sa tseachtain agam fosta, agus is maith an rud é fanacht céim ar chéim le hathruithe siollabais, modhanna múinte úra etc etc.

Baineadh siar asam ag am sosa, áfach, agus muid ag ól bolgam tae go raibh an chuid is mó den chomhrá thart ar an tabla i mBéarla. Bhí dornán beag múinteoirí ón Ghaeltacht i láthair agus ba i nGaeilge a bhí a gcomhrá-san ach Béarla a bhí a labhairt ag an chuid ba mhó de na múinteoirí eile a bhí ann.

Mhothaigh mé cineál míchompordach, mar ba mhaith liom féin i gcónaí mo chuid comhrá a dhéanamh i nGaeilge, ach ní raibh mé ag iarraidh a bheith i m'éan corr ach an oiread. Nuair a labhair mé Gaeilge le cuid acu, mhothaigh mé go raibh mé á gcur faoi bhrú, agus go mb'fhearr i bhfad leo a bheith ag caint i mBéarla. Go deimhin, bhí an Ghaeilge a labhair cuid acu liom bacach go maith in amanna.

B'fhéidir go bhfuil mise scartha rud beag den fhíor-shaol amuigh ansin. Tá mé ag teagasc i scoil lánGhaeilge, tá Gaeilge sa bhaile againn. Cé go bhfuil mé i mo chónaí sa Ghalltacht faoi láthair, tá tamhnach beag Gaeilge cruthaithe agam thart orm agus is mó i bhfad den Ghaeilge a úsáidim achan lá ná den Bhéarla.

Bhí cineál de bhrón orm ar fhágáil an chruinnithe domh. Más seo dearcadh na múinteoirí Gaeilge, cén seans faoi Dhia atá ag na daltaí bochta??

Ag seasamh ag an ché.

Bhí bás tragóideach againn ar an oileán an deireadh seachtaine seo chuaigh thart, a bhain croitheadh maith asainn uilig.

Tá nós beag ann sa bhaile, nuair a thig corp duine mairbh isteach ón tír mór, go gcruinníonn an pobal ag an ché. Seasann achan duine ansin go ciúin ag amharc ar an bhád ag teacht i dtír. Is cuma cé atá ann, beidh céad nó níos mó duine thíos ansin ag fanacht ar an chónra.

Is iomaí deasghnáth a bhaineann leis an bhás, ach is maith liomsa an ceann seo. Níl aon bhaint aige le reiligiún, le pisreogaí, le riachtanais tórraimh - níl ann ach pobal briste ag seasamh le chéile chun fáilte a chur roimh dhuine dá gcuid féin ag teacht abhaile don uair dheireanach.

Is beag duine a théann ón ché go teach na faire. Fágtar sin go dtí níos moille. Tugtar am don chlann agus dá comharsana achan rud a shocrú sa teach. Tugtar cuairt ar an fhaire an oíche sin nó an lá ina dhiaidh.

Is maith liom a shamhlú go bhfuil dhá chuspóir leis an chruinniú ag an ché: tacaíocht a thabhairt don chlann / meas a léiriú ar an mharbh ach fosta seans a thabhairt don phobal tacú lena chéile. Is cuma cén argóintí agus easaontais atá eadrainn, is in Ard Mhuire (an reilig) a gheobhaidh muid uilig ár leabaidh sa deireadh thiar thall. Tá an saol crua agus gairid agus is maith seasamh le chéile nuair atá faill againn.

Is fada go gcneasóidh ár gcroíthe an iarraidh seo. Go ndeana Dia a mhaith ort, a Phaul. Fuair tú seasamh nach bhfaigheann mórán ag an ché!

Pionós an Bháis de dhíth arís!

Mothaím agus mé ag dul in aois go bhfuil mé ag bogadh níos mó agus ní mó i dtreo na heite deise. Bhí an t-am ann nuair nach bhféadfainn ar dhóigh ar bith mé féin a shamhlú ag aontú le pionós an bháis.

Agus mé ag amharc ar na focail sin atá díreach scríofa agam, tá na céadta glór ag screadaíl orm i mo chloigeann. Na hargóintí ina éadan a d'úsáid mé fríd na blianta, an tógáil a fuair mé, an creideamh atá agam, na fealsúnachtaí a léigh agus a phléigh mé agus mé ag teacht in aibíochta - iad uilig ag impí orm mo smaointe a choinneáil agam féin.

Chreid mé riamh, agus féadaim a rá go gcreidim go fóill, go bhfuil beatha an duine sácráilte ón ghiniúint go dtí an bás. Bheinn chomh diongbháilte sa chreideamh seo, go leathnóinn cearta na beatha amach d'achan chinéal ainmhí eile fosta. Tá fhios ag Margaret agus Dan nach gcuireann siad isteach ar aon neach beo a choíche - cúpla íde béil faighte acu cheana féin i ndiaidh dóibh seasamh ar shlugaí nó ciarógaí.

An bhfuil amanna ann, áfach, nuair a fhorghéileann daoine ceart na beatha? An bhfuil daoine ann nár chóir a bheith beo, nach bhfuil cosaint na sochaí, an dlí nó na moráltachta tuillte acu. Léimeann Vanessa George chun cuimhne inniu. An fiú i ndáiríre £100,000 sa bhliain a chaitheamh á coinneáil i bpriosún. Níl a téarma priosúntachta socraithe go fóill ach thug an breitheamh le fios go mbeadh sé fada. Fiú muna mbeidh ann ach téarma 10 mbliana, caithfear isteach is amach ar £1,000,000 chun í a choinneáil.

Chuala mé gobharnóir Mhountjoy - éalaíonn a ainm uaim anois - ag caint tráth faoin saol a chaitear sa phriosún agus faoin dóigh 'daonna' a chaitear leis an priosúnaigh. An easpa saoirse: is é sin an pionós, dar leis. A fhad is atá na priosúnaithe i ngéibhinn, déantar iarracht oideachas a chur orthu, tugtar seansanna dóibh forbairt mar dhaoine agus bítear ag súil baill fhreagracha den phobal a dhéanamh díobh. D'aontaigh mé leis ag an am, aontaím go fóill. Is í an cheist atá agam, nó an fiú an iarracht sin a dhéanamh i gcás George agus péidifiligh neamh-leithscéalacha eile mar í.

Fós féin, tá drogall orm géilleadh ar an bhun-phrionsabal sin atá agam, nach bhfuil ceart ag aon duine, stát nó dlí deireadh a chur le saol duine... ach... ní bheadh aon fhadhb agam iad a chur i seomra glasáilte gan bia nó deoch ar feadh seachtain nó dhó, gunna le hurchar a fhágáil rompu ar thabla agus ligint dóibh gar mór a dhéanamh dúinn uilig!

Na Duaiseanna Liteartha

Oíche dheas phleisiúrtha caite agam aréir i bPáirc an Chrócaigh ag bronnadh dhuaiseanna liteartha an Oireachtais. Bhí scaifte mhór i láthair, léadh cuid de shaothar na mbuaiteoirí agus dáileadh amach neart fíona agus bia.

Agus mé ag hob-nob-áil i measc literatti na Gaeilge, tháinig ráiteas a chuala mé roinnt blianta ó shin, chun cuimhne go bhfuil níos mó scríbhneoirí Gaeilge ann ná mar atá léitheoirí Gaeilge. Mar dhuine a bhíonn ag gabháil don scríbhneoireacht chruthaitheach ó am go céile, smaoiním corruair - an léifear a bhfuil le rá agam a choíche!

Ní bhím ró-bhuartha faoi le bheith fírinneach, mar ní scríobhaim do dhaoine eile. Bainim sult as an scríbhneoireacht mar chaitheamh aimsire. Má thaitníonn sí le daoine eile, is bónas beag é sin, ach i ndáiríre níl sé iontach tábhachtach domh.

Sin ráite, caithfidh mé a rá gur thaitin sé go mór liom, bliain nó dhó ó shin nuair a fuair mé 'fan-mail'. Bheul, litir amháin, le bheith cruinn, ó dhuine a raibh leabhar de mo chuid léite aige. Bhí sé iontach deas aiseolas dearfach a fháil. Ar a laghad, bhí duine amháin sa domhan a léigh an leabhar agus a bhain sult as.

Deirtear gur uaigneach an saol a bhíonn ag scríbhneoir ar bith, déarfainn go bhfuil saol an scríbhneora Gaeilge níos uaigní arís. Ar an laghad bíonn léamh de chinéal inteacht ag lucht an Bhéarla. Tá ócáidí mar na duaiseanna liteartha tábhachtach mar sin. Tugann sé seans dúinn teacht le chéile agus féachaint go bhfuil arrachtaí eile mar muid amuigh ansin. Ar dhóigh aisteach, bheireann sin uchtach domh.

Comhghairdeas mór do Thadhg, dála an scéil, a bhain duais don bhlag is fearr!

Ag Marbhthráth na hOíche

2 a chlog ar maidin agus an cúigiú dréacht den leabhar beag atá idir lámha agam anseo díreach críochnaithe agam. Níl mé chun níos mó a dhéanamh air. Rachaidh sé sa phost chuig an fhoilsitheoir amárach agus fágfaidh mé faoin eagarthóir a pheann dearg a chur ag obair anois.

Ba chóir go mbeadh lúchair orm, ach bhfuil fhios agat seo, níl ag déanamh bhuartha domh anocht ach Margaret bheag, a bhí ag dul fríd an aibitír liom níos luaithe: A fá choinne asail, B fá choinne bád..... H fá choinne capall! Tá mé ag déanamh go bhfuil an dátheangachas seo ag cur mearbhall ar a hintinn beag.

Deir na saineolaíthe gur cuid nadúrtha den fhoghlaim é seo. 'H fá choinne horse' atá aici ag an chréche, agus go dtiocfaidh achan rud i gceart sa deireadh. Níl ann ach go dtig imní bheag orm i gcónaí ag marbhthráth na hoíche. Tá mé cinnte go mbeidh cuma níos fearr ar rudaí nuair a bheas 4, b'fhéidir 5 huair (má tá an t-ádh orm) codlata faighte agam!

Tá Nana ag teacht!

Tá Margaret bheag s'againne an-tógtha lena máthair mhór. Fanann muid sa teach léi nuair a bhíonn muid istigh sa bhaile agus tig sí ar cuairt chugainn go minic anseo i Leitir Ceanainn.
Bhí mé ag bailiú Margaret ón Chréche ansin ag a haon a chlog agus muid ar an bhealach síos an baile i dtreo an naíonra, mionchomhrá fánach eadrainn, agus an raidió ag spalpadh mór-scéal an lae...NAMA, NAMA, NAMA. Ní raibh ach leathchluas agam air i ndáiríre, go dtí gur cheistigh Margaret mé:
"Daidí, bhfuil Nana ag teacht inniu?"
"Is dócha go bhfuil, a thaiscidh!"
Ní raibh mé cinnte ar chóir domh a bheith ag gáire nó ag caoineadh!

Níl aon tinteán!

B'fhéidir go bhfuil rud beag den Obsessive-Compulsive (éigníoch-dúghafach???) ionam, ach nuair a thugaim faoi rud, is maith liom é a bheith déanta i gceart agus in am. Má tá spriocdháta ag teannadh, fanaim i mo shuí go dtí 4 nó 5 ar maidin, ag déanamh cinnte go bhfuil cibé ní atá idir lámha agam críochnaithe in am. Tuigeann mo bhean bhocht, go mbíonn amanna áirithe ann, nuair a bheas an leaba aici féin don oíche, don chuid is mó den oíche cé bith! (Ní shílim go mbíonn sí ag gearán mórán)!

Cuireann sé isteach orm, mar sin, nuair nach mbíonn an díograis chéanna i ndaoine eile. Bhí an tinteán le cur isteach i mo theach úr inniu. Os i Leitir Ceanainn atá muid na laethanta seo, b'éigean domh scairt a chur ar mo dheartháir céile in Árainn, chun scéal a fháil raibh achan seort i gceart. Ní raibh tásc nó tuairisc ar lucht an tinteáin. Níor tháinig siad isteach ar chor ar bith! Jab eile ar siúl agus dearmad déanta acu den choinne a bhí acu liomsa. Gan fiú scairt curtha acu orm. Ní raibh mé sásta.

Síos liom chuig an siopa atá acu anseo i Leitir Ceanainn. Bhí iontas an domhain ar an bhean bhocht ag an deasc nuair a d'inis mé dithe go raibh siad le bheith in Árainn inniu. Ní raibh an bas istigh. D'fhág mé uimhir, agus tamall beag ina dhiaidh sin, fuair mé scairt ag gabháil achan chinéal leithscéil liom agus ag tabhairt mionn os comhair Dia na glóire go mbeadh siad ar an chéad bhád Dé Luain!

Níorbh é sin deireadh mo chuid trioblóidí. Tá - bhí - an chistineach in ainm is a bheith a dhul isteach an tseachtain seo chugainn, ach anois ní thig leo í a chur isteach go dtí go mbeidh an teas ar siúl. Ní thig leis an pluiméir an teas a chur ar siúl go dtí go mbeidh an leictreoir réidh agus ní bheidh an leictreoir réidh go dtí go bhfaigheann sé dáta ó BSL. Níl an fear cuí i mBSL ag tabhairt freagra ar a ghuthán san am i láthair!  Beidh lucht na cistineadh ag cur scairt orm amárach ag lorg dáta nua, agus níl sé agam go fóill. ÁÁÁÁÁÁ.

Shíl mé go raibh cúlú eacnamaíochta ar siúl agus go raibh oibritheoirí ag titim thar a chéile ag cuartú oibre! Níl fhios agam an mbíonn na fadhbanna céanna ag daoine a bhíonn ag tógáil tithe ar tír mór!

Ar scor ar bith, bíodh an diabhal ag an Obsessive-Compulsive, tá mise chun an t-ualach oibre atá ar mo dheasc a fhágáil ansin go maidin. Tá Suzanne ag éirí ró-chleachtaithe leis an leaba dúbáilte a bheith aici féin agus... bheul, tá mise ag éirí fuar i mo shuí anseo!

 

Daonáireamh 1911

Ag baint an-sult le cúpla lá anuas as a bheith ag cuartú fríd Daonáireamh 1911, a cuireadh ar líne ar na mallaibh. Áis iontach, d'aon duine a bhfuil suim acu sa stair chlainne nó sa stair shóisialta. Is iontach liom go bhfuil sé saor in aisce le húsáid, go háirithe in aimsir seo na gciorruithe.

Tá mo chuid daoine muinteartha uilig aimsithe agam faoin am seo, agus rud nó dhó foghlaimithe agam fúthu nach raibh ar eolas agam roimhe seo.

Bhí ceist amháin ar an fhoirm, áfach, a léim amach orm:

"If deaf and dumb; dumb only; blind; imbecile or idiot; or lunatic ... write the respective infirmities opposite the name of the afflicted person."

Cén fáth go mbeadh a leithéid d'eolas de dhíth?

Is duine mé nach raibh mórán aird aige riamh ar an cheartaiseacht pholaitiúil, ach caithfidh mé a rá, i ndiaidh domh an cheist sin a léamh, go bhfuil mé ag teacht ar an tuairim go mb'fhéidir go bhfuil feidhm bheag léi...

Ná bí ag caint liom!

Tá nós agam na páistí a cheistiú faoin lá a bhí acu ag an Chréche, nuair a bhailím iad ag deireadh an lae. 

"Caidé rinne sibh inniu?"

"Raibh tú ag dathú isteach?" etc etc

Ceisteanna beaga simplí chun iad a chur ag comhrá, agus chun a dhéanamh cinnte de nach dtiteann siad ina gcodladh sa charr ar an bhealach abhaile - rud a chuireann gnáthamh na hoíche bun os cionn!

Thosaigh mé mar is gnáth, ach fuair mé freagra borb ó Dan:

"Ná bí caint liom!"

"Caidé?" a dúirt mé. Ní raibh mé cinnte ar chuala mé i gceart é.

"NÁ BÍ CAINT LIOM!"

An é seo tús na mblianta reibiliúnacha? 

Bád Díomhaoin

Gheall mé d'Áine go gcuirfinn an dán seo in airde. Níl sí léi féin nuair a thagann cumha uirthi thart ar bhádaí nach bhfuil ag feidhmiú mar is ceart. Obair idir lámha atá ann, ach sílim go bhfuil sé cóir a bheith ansin!

An Bád

Glafarnach gaoithe a choinnigh mo bhád

seachtain ar feistiú le taobh na cé,

ach nuair a thiontaigh an aimsir chun láíochta

thug mé aghaidh uchtaigh ar an mhuir arís,

go mblaisfinn an athuair rith an aeir úir

fá chuartha m’aghaidhe is mo choirp.

 

Ansin agus mé fá chúig shlat den ché

tháinig inneall mo bháid chun stad

achan tarraingt uaim ar chorda na hadhainte

ag tachtadh m’innill chasachtaigh.

Le cuidiú ó chomharsa, iascaire ar an ché,

tarraingíodh mise is mo bhád i dtír.

 

Tá sí tirim anois taobh thiar den teach

ag fanacht ar an fhear a thiocfas chun í

a chóiriú. Náiríonn m’easpa tuigbheála

ar rúndiamhra na meicníochta mé,

is fada gach lá a fhanaim ar an ghléas

a chuirfeas beatha ina croí arís.

 

Níl a dhath níos uaigní ná bád ar thalamh,

a bolg ramhar mar phéist ar thrá, a tóin

scuabtha ag gaoth in áit í a bheith dá roiseadh.

Cá bhfios nach taibhse mo cháinte atá inti,

ag cur i mo leith mo dhrochábaltacht,

mo chuid faillí ina taobh.

 

Rachaidh mé á peinteáil amárach,

ina culaith úr beidh sí pleisiúrtha don tsúil,

shamhlófaí maorga gasta ar an fharraige mhór í.

Ach is cuma! Níl aici ach leathshaol ornáideach

a spreagfas cuimhní ar ghliondar na beochta,

sa té a shiúlann thar bráid, seoid a chuirfeas cumha air.

Galar an Ghrá?

Seachtain ghnóitheach curtha díom, a choinnigh mé ar shiúl ón bhlag seo. Sin ráite, bhí mé ag coinneáil súil ghéar ar a bhí ag titim amach ann. Tá ceann de na gutháin sin agam a bheireann an t-idirlíon domh i mo phóca, agus bím i gcónaí ábalta fanacht 'suas chun dáta' le gach a bhfuil ag dul ar aghaidh. 

Chaith muid an oíche i nGort an Choirce Dé Sathairn ag bainis. Beirt as Árainn a phós, agus mar is gnách, tháinig siad amach go tír mór fá choinne na bainise. Cé go bhfuil teach pobail galánta againn, níl an t-óstán thar moladh beirte, go háirid nuair a thig sé chuig bainisí.

Ar scor ar bith, tharla mé taobh amuigh den óstán ag caitheamh toitín, nuair a thug mé scuaird fóin isteach ar an bhlag. Ba é an cheist a d'ardaigh Tim a tharraing m'aird. "Cad is grá ann?" Caithfidh sé go raibh atmaisféar an ghrá ón bhainis ag dul i bhfeidhm orm, mar d'fhan an cheist liom. Le bheith fírinneach, tá freagra na ceiste sin á lorg agam le fada. Tá mórán sainmhínithe feicithe agus cloiste agam. Tá fealsaimh, filí agus diagairí léite agam ag iarraidh teacht ar bhunús an ghrá. 

Sílim gurb é an ceann is fearr atá feicithe agam ná rud a scríobh Louis de Berniéres ina leabhar "Captain Corelli's Mandolin". Níl a fhios agam an aontódh mórán daoine liom. B'fhéidir go bhfuil a shainmhíniú féin ag achan duine.

Seo é ar scor ar bith. Fágfaidh mé sa Bhéarla é:

"Love is a temporary madness, it erupts like volcanoes and then subsides. And when it subsides you have to make a decision. You have to work out whether your roots have so entwined together that it is inconceivable that you should ever part. Because this is what love is. Love is not breathlessness, it is not excitement, it is not the promulgation of promises of eternal passion, it is not the desire to mate every second minute of the day, it is not lying awake at night imagining that he is kissing every cranny of your body... That is just being "in love", which any fool can do. Love itself is what is left over when being in love has burned away." 

Rud inteacht deas!

Thosaigh Margaret ar an naíonra inniu. Céim mhór eile. Bhí sé ag dó ar mo phutóga le seachtain anuas mar bhí fhios agam go raibh an lá seo ag teacht. Girseach fhaiteach atá i Margaret, agus glacann sé tamall uirthi socrú isteach i suíomh úr.

La cúpla lá anuas, bhí muid ag caint léi fá dtaobh de. Ag rá go raibh sí ag éirí mór, agus go dtéann girseachaí móra cliste chuig an naíonra, go mbeadh máistreasaí deasa aici agus go mbeadh an-chraic aici. Cluichí siceolaíochta a bhí a imirt againn ar ár níon bhocht. 

Ní bhíonn i gceist ach cúpla uair sa tráthnóna, agus bhailigh mé í ón Chréche ag a haon. Bhí mé réidh. Mala scoile úr faighte agam di agus gealltanas agam go rachadh muid ag siopáil agus go bhfaigheadh sí 'rud inteacht deas' i ndiaidh an naíonra.

(Thit na dualgaisí seo ormsa inniu, mar ba é seo an chéad lá ar ais ag obair do Mhámaí. Is maith an rud, is dócha, mar éiríonn Mámaí rud beag mothúchánach ag ócáidí mar seo.)

Ar scor ar bith, bhí mo dhícheall déanta agam idir ullmhúchán intinne agus breabanna fisiciúla, agus síos linn. Isteach an doras linn, agus thit Margaret chun ciúnais. Ní fhosclódh sí a béal. Theannaigh sí isteach thart fá mo chos, mar a bheadh bairneach ann. Ní raibh cúrsaí ag dul go maith. 

Labhair na cailíní a bhí ag obair ann léi, thug siad pictiúirí dithe le dathú isteach, thaispeáin siad na bréagáin dithe. Ní raibh suim ag Margaret iontu. Ní fhágfadh sí mo thaobh. D'fhan mé leathuair léi. Faoi dheireadh, gan ach bomaití fágtha den sos lóin, dúirt mé léi go raibh orm dul ar ais ag obair. Make or Break a bhí ann. D'oibreodh seo, nó ní oibreodh. Muna bhfanfadh sí anois, ní thiocfadh sí arís.

Tháinig dreach brónach ar a haghaidh bheag, ach níor tháinig deoir ar bith. Chuir mé i gcuimhne di arís, an 'rud inteacht deas' a gheobhadh sí nuair a thiocfainn ar ais. Níor chorraigh sí ón chathaoir nuair a sheas mé le himeacht. Thug mé póg di agus rinne mé ar an doras. Lean sí lena súile mé. D'imigh mé, mo chroí ag preabadh le himní. Chinntigh mé go raibh mo fhón liom agus é luchtaithe i gceart, agus chaith mé an tráthnóna ag súil leis an scairt chun í a bhailiú.

Níor tháinig sé. Ní raibh an seisiún le críochnú go dtí a ceathair, ach tháinig mise le Margaret a bhailiú ag ceathrú go dtí. Níor chuala mé aon chaoineadh. Comhartha maith! D'oscail mé an doras. Bhí a droim liom nuair a chuaigh mé isteach. Bhí sí ina suí ag tabla ag dathú isteach agus... ag ceol... ag ceol léi féin!! Yipee! Nuair a chonaic sí mé, tháinig sí chugam ina rith, lán caint agus gáire. Bhí sí i ndiaidh sult a bhaint as an tráthnóna.

Tá sé tábhachtach dúinne í a bheith ann. Taobh amuigh den teach, ní fhaigheann sí mórán seans a cuid Gaeilge a chleachtadh anseo i Leitir Ceanainn, agus tá Gaeilge ghalánta ag na cailíní atá ag obair sa naíonra. Tá sé tábhachtach dithe a fheiceáil nach sa teach amháin atá an Ghaeilge á labhairt ag daoine. 

Aisteach go leor, ní hé sin an rud a bhí chun tosaigh ar m'intinn tráthnóna. Bhrúcht bród millteanach aníos ionam, as chomh maith is a d'éirigh léi. Chuaigh sí i amach i measc strainséirí don chéad uair gan Mámaí nó Daidí, fágadh léi féin í gan aithne aici ar dhuine ar bith agus d'éirigh léi a cuid féin a dhéanamh de... gan chaoineadh. Ba chéim mhór í.

Ní bhfuair Margaret 'rud inteacht deas' nuair a chuaigh muid chuig an siopa. Fuair sí trí rud deas! B'fhéidir go bhfuil mé dá milleadh, ach bhfuil fhios agat, is cuma liom!

Céimeanna Beaga

Oíche aisteach í seo. Bíonn idir aiféala agus faoiseamh ag baint leis an oíche seo i gcónaí, an oíche sula bpillim ar an obair - ní hé nach raibh mo sháith oibre le déanamh agam i rith an tsamhraidh, ach sin scéal eile. Faoiseamh mar go dtagann rialtacht ar ais sa tsaol. Is rud deas í an rialtacht, tá compord ag baint léi. Achan rud ina áit féin, cláir ama, siollabais agus gnáthaimh. Thig le plúchadh a bheith i gceist léi fosta, ar an drochuair. Uaireanta is deas a bheith ábalta briseadh ar shiúl ó na srianta, agus ar an ábhar sin, tá sé rud beag brónach a bheith ag fágáil slán le saoirsí an tsamhradh.

Chuir sé mé ag smaoineamh ar na céimeanna beaga a bhíonn á ghlacadh ag páistí agus iad ag dul i méadaíocht. Thosaigh Cara bheag ag lámhachán trí lá ó shin. Bhí sí ina suí ar an urlár bomaite amháin agus ansin gan coinne, suas ar a ceithre bonnaí léi agus thosaigh sí ag bogadh. Níl aon stop léi anois. Tá an taisteal foghlaimithe aici, agus ní amharcfaidh sí siar. Cúis cheiliúrtha dúinn, dar ndóigh. Bualadh bos mór faighte aici, scairteanna fóin curtha ar sheantuismitheoirí. Ceamara amuigh chun an ócáid mhór a thaifeadadh.

Ach ag an am céanna, tá rud beag bróin ag baint léi fosta, mar ócáid. Tá sí ag bogadh ar aghaidh agus ag fágáil saol an linbh ina diaidh. Is gairid go mbeidh sí ag siúl agus beidh deireadh le céim amháin dá saol, agus dár saol. Sa deireadh ní bhíonn fágtha ach na cuimhní ceamara sin. Ní drochrud é, is dócha. Caithfidh an saol dul ar aghaidh ach bíonn aiféala ann. Bainfidh muid sult as an chéad chéim eile, ach nár dheas iad a choinneáil chomh beag bídeach is atá siad.

Is oíche aisteach í. Deireadh le rud amháin, tús le rud eile. Ní fheicim aon dochar, áfach, seal beag maoithneach a chaitheamh ag amharc siar, cuidíonn sé liomsa ar scor ar bith, tabhairt faoin chéad rud eile a thiocfas i mo bhealach! 

An Chorr-Dhealg

An chéad lá curtha isteach ag Cara sa chréche inniu. B'éigean domh féin í a thógáil mar bhí na deora ina díle ag Mámaí agus í ag fágáil an tí.
Is rud é nach dtuigim faoina mná agus is dócha nach dtuigfidh mé a choíche. Thig le Mámaí a bheith ag sceamhlaigh agus ag tabhairt amach ar maidin nuair nach bhfuil duine de na páistí ag éisteacht léi. Thig léi a bheith ag bagairt agus ag búirthigh orthu. Fiche uair sa lá, deir sí go bhfuil sí chun imeacht agus iad a fhágáil ina diaidh, ach chomh luath is a imíonn duine amháin acu amach an doras liomsa nó le duine ar bith eile, tig na deora ina rith léi le cumha agus uaigneas.
Cad é an rud a dúradh riamh, an trí rud nár thuig Aristotle: Teacht agus Imeacht an Lán Mara, Obair na mBeach agus Intinn na mBan. Caithfidh mé a admháil go dtuigim don Ghréigeach ársa - cé go bhfuil rud beag eolas agam ar theacht agus imeacht na dtaoidí!
Ná síligí anois go bhfuil mé ag caitheamh anuas ar mhná, is breá liom iad, go háirithe an ceann a roinneann an teach seo liom. Níl ann ach go bhfuil mé ag déanamh trácht ar m'easpa tuigbheála féin - locht atá ar mhórán fear.
Ar scor ar bith, d'éirigh go breá le Cara. Chuir muid an bheirt eile suas léi fosta mar chuideachta di, agus ní raibh aon mhór-chaoineadh ann. Chuaigh Mámaí ag siopadóireacht. Teiripe de chinéal éigin, is dócha. Nuair a phill mé tráthnóna i ndiaidh domh na páistí a bhailiú, ní raibh an carr tarraingthe isteach sa chabhsán, ní raibh an t-inneall stopaithe agam, nó bhí Mámaí ina rith amach an doras le barróga agus póganna.
Is breá liom í. Anocht tá Cara agus Margaret ag gabháil a bheith ina rósanna Thrá Lí aici. Níor mhiste liom - bhí deirfiúr agam ina rós traidhfil blianta ó shin, agus bhí craic mhaith againn i dTrá Lí don tseachtain. Cibé faoi sin, tá fhios agamsa cé hí an fíor-rós sa teach seo... dathúil, cumhra, álainn, leochailleach, galánta... agus gan ach corr-dhealg fhánach inti thall is abhus!

Ag Cúléisteacht

Bhí mé ag cur Cara a chodladh níos luaithe. Tá a seomra buaillte leis an tseomra suí anseo, agus bhí Margaret, Dan agus a gcol ceathar, Aine, istigh ann ag caint. Tá Aine 5 bliana d'aois, agus chun a ceart a thabhairt di, ní labhraíonn sí ach Gaeilge leis na páistí.
Bhí sé deas a bheith ag cúléisteacht orthu ag caint eatarthu féin i nGaeilge. Thit Cara ina codladh, ach luigh mé ansin ar feadh cúpla bomaite ag éisteacht leis an chomhrá. Ansin, chuala mé cúpla abairt a ghread ar mo chluas múinteora.
"Caidé do favourite pictiúr?"
"Caithfidh tú faigh an ceann sin."
"Tá sé mo cheann-sa."
Níl fhios agam bhfuil mórán go dtig liom a dhéanamh chun stad a chur leis an drochGhaeilge. Tógfaidh na páistí a gcuid Gaeilge uainne, cinnte, ach ó na páistí thart orthu fosta.
Ar an lámh eile, b'fhéidir go bhfuil sé in am dúinn glacadh leis an chomhréir, gramadach agus foclóir nua atá ag fás sa teanga. Tá i bhfad níos mó daoine a d'fhoghlaim an Ghaeilge mar dara teanga ná mar a thóg ón chliabhán í. Níl Gaeilge "mhaith" le cloisteáil coitianta go leor, rud a chinnteodh caighdéan de chineál éigin. Bíonn páistí na Gaeltachta iad féin go mór faoi thionchar rithimí cainte an Bhéarla. Tá an teanga ag athrú. Is dócha go gcaithfimid glacadh le sin agus aitheantas éigin a thabhairt do na múnlaí nua cainte.
Bíonn gach teanga bheo ag athrú de shíor, ach is dócha go bhfuil an t-athrú atá ag teacht uirthi le tamall beag anuas ag baint geit as go leor daoine. Cloisim daoine ag tabhairt 'gaelscoilis' go dímheasúil, ar an Ghaeilge úr seo. Is dóigh liom, áfach, nach bhfuil oiread difear idir an Ghaeilge agus an Béarla nuair a thagann sé chuig athruithe.
Tá Béarla Shasana go mór faoi thionchar na Stát Aontaithe. Tá múnlaí úra dochreidte ag teacht ar chaint na n-óg i Sasana agus dar ndóigh in Éirinn. Is mór idir Béarla na Banríona agus Béarla Bebo! De réir mo chuid eolais, tá an rud céanna ag tarlú sna mótheangacha uilig. Is cinnte go bhfuil daoine i Londain, Parás agus Berlin míshásta leis na hathruithe atá ag tarlú, ach is dóigh liom go gcaithfidh muid glacadh leo.
Tugaim faoi deara, go bhfuil lucht Fhoclóir Oxford de shíor ag cur le stór focal an fhoclóra. Má tá focal, múnla gramadaí nó athrú comhréire in úsáid go coitianta, is gairid go bhfaigheann sé aitheantas. Is trua nach dtig linn na hathruithe a chur i bhfeidhm sa Ghaeilge chomh gasta sin.

Ar scor ar bith, beidh muid ag dul ar ais go Leitir Ceanainn amárach. Deireadh an tsamhraidh buailte linn. Páistí ag pilleadh ar an chréche. Ar ais arís chuig rithimí an bhaile mhóir, rialtachtaí na hoibre. Osna!

Tá Dan ag dul Doolally!

Ó thosaigh na páistí ag dul chuig na céilithe i rith an tsamhraidh, thosaigh Margaret ag cur suim sa damhsa. Achan lá déanann sí ardán beag di féin i lár an tseomra suí chun taispeántas a chur ar siúl.
Tá sé de nós, ag na céilithe anseo, na céimeanna a scairteadh amach agus an damhsa á dhéanamh. Tá Margaret ar mire amach ag foghlaim damhsaí beaga simplí a chum sí féin.
"Isteach dó, trí, Amach dó, trí,
Isteach dó, trí, Amach dó, trí.
Luascadh."
Tá sé deas a bheith á coimhéad agus baineann sí an-sult as an lucht féachána. Bhí sí ag iarraidh an damhsa a theagasc do Dan le cúpla lá anuas. Anois, cibé rud a dhéanfaidh Dan sa tsaol seo amach romhainn, ní shílim go bhfuil an bailé i ndán dó. Dálta a athair, tá dhá chos chlé aige.
Ní chuireann sin stad leis, áfach, agus baineann sé triail as le Margaret. Ní bhíonn ann i ndáiríre ach léimnigh suas agus síos ansin titim ar a thóin ag gáire. Margaret ar an lámh eile, déanann sise iarracht na céimeanna a fháil i gceart.
Bhí Dan ag léimnigh thart ar mire tráthnóna: "Daidí, Amharc orm damhsa!" agus ag baint an-sult as, ach go hiomlán neamhaireach ar threoracha Mhargaret. Bhris ar fhoighne Mhargaret faoi dheireadh. "Daidí! Tá Dan a' dhul Doolally!"
Bhris a raibh sa tseomra amach ag gáire.
Ní dhéarfainn gur focal milteannach coitianta thart fán cheantar seo é 'Doolally' ach caithfidh sé gur chuala sí é ó dhuine éigin nó ón teilifís. Na Scotties, a tháinig chun cuimhne, bhí siad thart le cúpla seachtain agus iad isteach is amach ón teach.
Chuaigh mé ar líne chun an focal a fhiosrú. De réir Foclóir Oxford tháinig an focal ó bhéarlagair Arm na hIndia. Is dócha mar sin gur fríd Arm na Breataine a tháinig an focal chugainne.
An cheist atá agam nó: an bhfuil an focal sin in úsáid go coitianta fríd an tír seo? Níl fhios agam an trí thionchar na hAlban ar an taobh seo tíre a shleamnaigh sé isteach i gcaint Mhargaret, nó an bhfuil sé leitheadach?

Soilsí ar Chnoic i gCéin

Léigh mé leabhar úr Chathail Uí Shearcaigh - Light on Distant Hills - an tseachtain seo chuaigh thart.
Ní duine mé atá an-tugtha do dhírbheathaisnéisí. B'fhearr liom an ficsean i gcónaí. Níl a fhios agam an dtugann sin aon rud le fios faoi mo phearsantacht agus síce féin, ach cibé faoi sin, nílim ró-gheanúil ar na dírbheathaisnéisí. Bím i gcónaí ag smaoineamh, cad nach bhfuil inste aige/aici? Cén cruth atá sé ag cur ar an scéal chun solas níos fearr a chaitheamh air féin? Bím ró-amhrasach mar dhuine le gach a mbíonn i ndírbheathaisnéis a chreidbheáil.
Ní thuigim cén fáth go mbeadh duine ag iarraidh gach faoina shaol a chur os comhair an phobail, ar scor ar bith. Tá fhios agamsa nach ndéanfainn é ar ór na cruinne. Maolaíodh ar chuid de m'imní i dtaobh leabhair an tSearcaigh nuair a thug mé faoi deara gur 'A Memoir' a bhí mar fho-theideal ar an leabhar (Cé go bhfuil an leabhar é féin rangaithe sa ghenre 'Autobiography' ar chúl an chlúdaigh).
An bhfuil difear idir 'memoir' (cuimhní cinn ag Ó Dónaill) agus dírbheathaisnéis? Deirim seo, mar go minic i rith an leabhair déanann Cathal cur síos beacht ar dhathanna, fuaimeanna, athruithe beaga ar an aimsir, mothúcháin a bhí le chluinstin i nglór duine, bolaithe, etc etc ón am nuair nach raibh sé ach 4 nó 5 bliana d'aois - corradh caoga bliain ó shin anois, creidim. Bhí sé deacair orm a chreidbheáil go dtiocfadh le cuimhní chomh cruinn sin a bheith ag duine. Ansin, smaoinigh mé gur seans gurb é sin an difear idir an dírbheathaisnéis agus an 'memoir', go dtig leat "éadaí" a chur ar chuimhní cinn, iad a mhaisiú le mionsonraí chun cur le hinsint an scéil. Níl fhios agam. B'fhéidir go bhfuil cuimhne thar an choiteann ag Cathal i ndáiríre.
Ba é an dara rud a chuir imní orm faoin leabhar seo ná an teanga. Scríofa i mBéarla atá sé, cé go bhfuil blas láidir Conallach ar an Bhéarla ann. Tá achan rud dar scríobh an Searcach riamh léite agam. Bhí dúil mhilteannach agam riamh ina chuid filíochta agus bhain mé an-sult go deo as 'Seal i Neipeal'. Samhlaím an saibhreas cainte, an ghalántacht inste, an teanga chaolchúiseach fhínéalta leis. Bhí eagla orm go mbeadh sin in easnamh sa leabhar seo. Bhí sé an-deacair orm Cathal a shamhlú agus Béarla ina phluc aige. Níor ghá domh aon imní a bheith orm.
Seoid de leabhar atá ann. Tá an teanga ann chomh healaíonta, milis is a mbeifeá ag dreim leis uaidh i nGaeilge. Tá an insint tarraingteach agus réalaíoch. Tá sé greannmhar agus ceanúil, lán mothúchán agus fiosrachta. Tarraingíonn sé isteach ina dhomhan beag féin thú agus is pleisiúr é cúpla uair a chaitheamh ina chuideachta ag airneáil. Is iontach fosta radharc a fháil ar na forsaí agus béithe óna óige a sheol i dteo na filíochta é - cé go ndéarfá, i ndiaidh duit an leabhar a chríochnú, nach raibh mórán rogha ag Cathal ach a bheith ina fhile. Bhí sé i ndáil is i ndúchas dó.
Leabhar galánta atá ann gur chóir d'achan duine a léamh, agus sin moladh ó dhuine a bhfuil fuath na namhad aige do na diabhal dírbheathaisnéisí sin!

Na Focail Deireanacha

Leathuair a chloig ó shin a tháinig deireadh leis an aistear. Bhí mé ag obair le cúpla mí anuas ar úrscéal do pháistí agus scríobh mé na focail deireanacha cúpla bomaite ó shin.
Is aisteach an mothúchán é. Faoiseamh, go bhfuil sé críochnaithe, ach brón beag fosta, go bhfuil orm carachtair agus scéalta a fhágáil ar leataobh. Bhí amanna ann le 4 mhí anuas go raibh mé ag tarraingt na gruaige amach as mo chloigeann, bhí amanna eile ann go raibh mé ag gáire os ard faoi a raibh ar siúl ag na páistí dalba sa scéal.
Dar ndóigh tá go leor oibre le déanamh go fóill. Eagarthóireacht, léaráidí, clúdach etc a ghlacfaidh tamall maith eile, agus is iontach an chloch mhíle seo a bheith bainte amach agus an scéal ar phár. Codlóidh mé anocht. Ach b'fhéidir, b'fhéidir go mbeidh dram beag bídeach agam sula dtarraingím na blaincéidí tharam. Ní domh féin, an dtuigeann sibh, ach chun slán agus sláinte mhaith a ghuí ar na carachtair a bhí ag roinnt m'aigne liom le breis is ráithe!

Ag glinceáil liom!

Dhá fhocail atá ag déanamh bhuartha domh le tamall anuas.

Glinceáil - Bhí an asail a' glinceáil.
Nuair a chaitheann asal a cosa deiridh amach.

Lingeach -
An poll sa bhalla ar bhóitheach. Chaithfí an t-aoileach amach fríd.

Dar ndóigh níl mé cinnte faoi litriú na bhfocal sin. Mar is gnáth, níl mé ábalta teacht orthu san fhoclóir.
Chuala mé fear sa teach tábhairne aréir ag rá: "Nach breá an lingeach a bhí uirthi sin?" Ag trácht ar bhean a bhí sé, ar dhóigh dhrochmheasúil (is dócha). [Fágfaidh mé fúibh féin an meafar sin a oibriú amach daoibh féin!]

Rith sé liom go bhfuil seans ann go bhfuil ceangal idir an dá fhocal agus gurb é an focal 'ling' atá mar bhunús ag glinceáil agus ag lingeach.

Aon tuairimí?

Tá na Scotties landáilte!

Tá lucht na hAlban linn anseo le cúpla seachtain anuas. Ní thig leat coirnéal a thiontú, dul isteach i mbeár, cuairt a thabhairt ar an trá nó rud ar bith eile a dhéanamh gan glórthaí Ghlaschú a chluinstin. Tá siad in achan áit, col ceathracha, aintíní, uncaileacha, col seisreacha, cairde etc etc. Tá na Scotties, mar a thugtar orthu, anseo agus beidh go ceann lá nó dhó eile. I gcónaí ag deireadh mhí Iúil go lár mhí Lúnasa a thig siad. Is deas iad a fheiceáil agus cuirtear fáilte mhór rompu. M'anam, ach is maith leo an chraic. Ní dheachaigh bunadh tí s'againne a luí go dtí a 4 a chlog aréir, agus oíche luath a bhí ansin!
Tá an scéal mórán mar an gcéanna ar fud na condae seo. Ceangal muintearais an-láidir againn le hAlbain agus le Glaschú ach go háirithe. Dar ndóigh is fada muintir Thír Chonaill ag dul anonn 'un choigcrígh ag tógáil préataí, tithe, bóithre nó cibé rud eile a bhí le tógáil thall. Bhí saol crua acu, ach ghearr siad iog amach dóibh féin thall. A sliocht agus sliocht a sleachta a thig 'na bhaile anois ag an am seo den bhliain.
Cuireann a dteacht achan bhliain mé ag smaointiú ar an véarsa sin ón amhrán 'Na buachaillí' álainn:
"Fuair mé litir as Albain, is ní raibh sé i mo shásamh
gur pósadh na buachaillí ar chailíní na háite,
Ní hé nár mhaith linn acu iad dá mbeadh siad ina sásamh
ach cailíní na n-oileán, is iad an dream ab' fhearr leo."

Briseadh go leor croíthe san am a chuaigh thart, ach is dócha gur tháinig leathnú éigin ar dhearcadh na ndaoine ar an taobh seo tíre. Leathnú, nach raibh i gcónaí dearfach, mar ag Dia é féin a bhfuil fhios an méid dochar a rinne Albain don Ghaeilge ar an taobh seo tíre, idir Albanaigh ag teacht chun cónaí anseo ar bheagán Gaeilge agus Conallaigh a chaith tréimhse in Albain agus a tháinig abhaile le fuath acu don Ghaeilge, a sheas idir iad agus obair ní b'fhearr.
Mise, tá mé sásta go bhfuil lóistín i gcónaí ar fáil domh nuair a théim go Glaschú chun Celtic a fheiceáil ag imirt. Bainfidh mé sult as an cúpla lá eile atá fágtha agam ina gcuideachta agus fágfaidh mé na hargóintí faoin damáiste teanga do lá inteacht geimhriúil, nuair a bheas drochspion orm!

Tóraíocht Focal

Is minic mé ag toraíocht focal. Cloisim focal sa bhaile, de ghnáth, agus ní bhím sásta go dtí go n-aimsím údarás inteacht don fhocal i bhfoclóir, ó shaineolaí nó ó fhoinse iontaofa eile. Tá stór focal agam a chuala mé anseo in Arainn, ach ní raibh mé ábalta aon údarás a fháil dóibh in aon áit.
Cuirfidh mé cúpla ceann anseo, b'fhéidir go bhfuil saineolaí nó dhó a bheadh in ann cuidiú liom.

Drochint - in úsáid mar ainmfhocal agus mar aidiacht.
Tá an drochint ann... duine a mbeadh diabhlaíocht nó drochghníomh ina chroí aige.
Sin madadh drochint... sin madadh crosta.
Shíl mé féin, b'fhéidir go raibh ceangal idir é agus 'drochintinn' / 'drochintinneach'.

Toineog / Tóineog - ainmfhocal.
An clár adhmaid a chuirfeá ar bharr tobair chun an t-uisce ann a choinneáil glan.

Follán Sáithe - Follán Sáith, a deirtear. Ainmfhocal.
An gáire a thig ar bhéal páiste óg nach fíorgháire é ach cruth an gháire a thig de bharr gaoithe.

Má tá aon duine amuigh ansin atá ábalta cuidiú liom, bheinn an-bhuíoch.

An Tonn Mhór

Leis an aimsir mhaith inniu, rinne muid ár mbealach chun na trá. Is breá leis na páistí a bheith san fharraige. Ní minic a fhanann siad leis na héadaí a bhaint díofa nó chun culaith snámha a chur orthu.

Ar an laghad, tá ciall go leor ag Dan tiontú agus rith leis nuair a fheiceann sé tonn mhór ag teacht ina threo!

Páistí ar iarraidh

Oíche fhada arís aréir. Chuaigh gasúr óg ar iarraidh ar an oileán aréir. Sin an dara huair le seachtain ar tharla a leithéid. 

Chruinnigh pobal an oileáin uilig le chéile chun cuidiú leis an chuardach. Aghaidh gach duine chomh buartha imníoch is dá mba é a bpáiste féin a bhí ar iarraidh. Bhí na gardaí istigh, an bád tarrthála, an heileacaptar agus bádaí an oieáin ag cuartú na gcladach. Buíochas mór le Dia go bhfuarthas é slán sábháilte go gairid i ndiaidh meánoíche.

Gasúr as baile isteach a bhí ann an tseachtain seo chuaigh thart, gasúr de bhunadh na háite a bhí ann aréir. Cuireadh an cuardach céanna ar fáil don bheirt. Ba mhór an faoiseamh don phobal an bheirt acu a bheith faighte arís go sábháilte.

Bhí mise ar an chuardach an tseachtain seo chuaigh thart. Is cuimhin liom cé chomh buartha is a d'éirigh mé de réir mar a chuaigh an t-am ar aghaidh. Tá gach bomaite chomh tábhachtach sin, agus de réir mar a shleamhnaíonn an t-am thart, méadaítear ar do chuid imní. Mhothaigh mé mar an gcéanna aréir, ach bhí sé níos measa mar bhí sé go hiomlán dorcha, gan le feiceáil ach na soilsí ar na bádaí, óna tóirsí agus ón heileacaptar. Bhí sé fuar fosta. 

Thosaigh daoine ar an phaidrín a rá in aice na trá. Thuig mé cén fáth, ach bhí sé doiligh orm éisteacht leis. Tá an paidrín ceangáilte ró-mhór i m'intinn leis an bhás. Bhí an Mhaighdéan Mhuire ag éisteacht aréir, áfach, agus ligeadh osna faoisimh ollmhóir asainn uilig nuair a tháinig an scéal fríd go bhfuarthas an gasúr.

Ní thig leat gan a bheith ag smaoineamh ar do mhuintir féin ag am mar sin. Chuaigh mé féin agus cara de mo chuid a bhfuil trí pháiste aige féin suas fá choinne deoch beag ina dhiaidh, gan de chomhrá eadrainn ach mar a mhothóimis dá mba duine dár gcuid féin a bhí ann.

Tá lá geal ann anseo inniu mar atá croíthe na ndaoine!

Tá sé deacair a bheith ag comhéad ár

Is doiligh a bheith ag coimhéad ár!

Nach mise a shíl go mbeadh an lá deas sonasta agam inniu. Trí a chlog a chríochnaigh muid aréir - oíche an chéilí mhóir. Codladh measartha agam, a bhuíochas do mo bhean mhaith, a d'éirigh leis na páistí. Cluiche Dhún na nGall agus Corcaigh, scoláirí ar shiúl 'na bhaile, nach mise a bhí ag súil leis an lá seo.

Bhí an réamh-ullmhúchán déanta agam. Cúpla oíche saor tugtha do Suzanne agam le seachtain anuas, seans di dul amach lena cairde, aifreann aréir, bronntanais faighte agam do na páistí. Bhí gach duine sásta nuair a d'fhág mé an teach inniu roimh a dó, mo gheansaí orm, cúpla euro i mo phóca agus maithiúnas uair nó dhó agam chun an cluiche mór a choimhéad. Is trua nár fhán mé sa bhaile.

Soir go Teach Phil Bán liom. Thosaigh sé go maith, pointe sa chéad bhomaite, ach ina dhiaidh sin ba in olcas a chuaigh cúrsaí. Ní fiú domh cur síos a thabhairt anseo ar an tragóid, tá daoine níos eolaí ná mé a chuirfeas síos ar an sléacht níos moille anocht ar RTÉ. Is leor domh a rá nach bhfui a dhath níos measa ná teach tábhairne iomlán tostach, ciúin tráthnóna Dé Domhnaigh. D'fhág mé ag leathama agus chuaigh mé chuig Teach Gerry béal dorais. Shíl mé, dá n-athróinn suíomh, go dtiocfadh feabhas ar an imirt. Nach mé a bhí amú! Bhí deich mbomaite le dul - ní thiocfadh liom é a fhuilstean, chuaigh mé amach taobh amuigh chun toitín a chaitheamh - mearbhall éigin a chur ar m'intinn. Bhí mé amuigh agus scóráil Dún na nGall cúl. Is cleasach an peata é an chinniúint!

Tháinig deireadh leis an chluiche faoi dheireadh. Ghabh mé buíochas le Dia, mo chondae bheag bhocht, bhí go leor den náire gaibhte fríd aici, ni raibh uaim di ach faoiseamh. Seans chun cithfholcadh a ghlacadh, a ghlanfadh ar shiúl cuimhní an chéasta.

Ceathair a chlog, thosaigh Margo ag bualadh ceoil. Ní ceirnín atá i gceist agam, Margo í féin. Bhí sí istigh sa phub lena máthair Julia, sea - máthair Daniel! Thosaigh sí ag bualadh ceoil - bualadh a deirim, ní seinm...

Bhfuil iontas ar aon duine mé a bheith sa bhaile chomh luath seo. Mo chomhairle daoibh inniu, ná déanaigí pleananna móra daoibh féin. Níl fhios ag aon duine caidé atá thart fán choirnéal roimhe nuair a éiríonn sé ar maidin...

Óró, 'Sé do bheatha Mhuire!

Is duine mé atá an-tugtha don cheol agus do rannta, mar is eol do léitheoirí rialta. Déanaim iarracht an dúil sin a chur ar aghaidh chuig na páistí. Is minic muid ag ceol agus ag filíocht lena chéile.

Bhuail sé mé an lá faoi dheireadh go bhfuil seans ann go bhfuil mé ag cur barraíocht os a gcomhair. Tháinig Dan isteach sa tseomra agus é ag ceol leis: 

"Óró, 'Sé do bheatha Mhuire

Óró, 'Sé do bheatha Mhuire

Anois ar theacht an Snowman!"

Níl fhios agam cad a bhí ar intinn an fhir bhig - a chuid paidreacha, Gráinne Mhaol nó Frosty!

Cúpla Rann

Rann beag simplí a chuala mé an lá faoi dheireadh:

Bó Bó Báinne

Fan le Hannah

Peigín léi

'Dhul do bhlíodh.

(Tobán beag a bhí sa pheigín inar cruinníodh an báinne.

Seo cúpla ceann eile. Aistriúcháin is dócha nó rannta scoile. Cuirim anseo iad mar áis do thuismitheoirí. Mar a dúirt mé roimhe, tá sé an-deacair teacht ar rannta Gaeilge do pháistí ar an idirlíon. 

Dhá éan bheag ina shuí ar bhalla

duine amháin Peadar, duine amháin Pól!

Imigh leat a Pheadair, Imigh leat a Phóil,

Tar ar ais Peadar, Tar ar ais Pól!

Lámh, lámh eile, a haon a dó,

Cos, cos eile, a haon a dó,

Súil, súil eile, a haon a dó,

Cluas, cluas eile, a haon a dó,

Cloigeann, gaosán, béal is smig

is fiacla bána sa bhéal istigh!

Chuaigh an mhuicín seo 'un mhargaidh

D'fhan an mhuicín seo sa bhaile

D'ith an mhuicín seo arán agus im

Níor ith an mhuicín seo dadaidh.

Chuaigh an mhuicín seo wee wee wee 

rith an bhealaigh 'na bhaile!

Rólaí pólaí, rólaí pólaí

suas, suas, suas.

Rólaí póllí, rólaí pólaí

anuas, anuas, anuas.

Rólaí pólaí, rólaí pólaí

amach, amach, amach,

Rólaí pólaí, rólaí pólaí

isteach, isteach, isteach!

Istigh sa zú

tá mámaí cangarú

léim anois

léim anois

léim anois go luath!

Baineann páistí s'againne an-sult astu!

Leonard Cohen

Chuaigh muid chun Leonard Cohen a fheicáil ag an deireadh seachtaine. Wow! 

Níorbh ea mise an duine ba mhó dá lucht leanta fríd na blianta, gan ar eolas agam ach trí nó ceithre cinn dá mhóramhráin, ach bhí dúil ag Suzanne ann riamh. Ó tharla gur breithlá s'aici a bhí ann cúpla seachtain ó shin cheannaigh mé na ticéidí, shocraigh mé feighlí linbh don oíche agus chuaigh muid go Béal Feirste chun é a fheiceáil. Bhí sé iontach ar fad!

Tá sé i gcónaí níos sásúla a bheith ag éisteacht le duine beo nó a bheith ag éisteacht leo ar dhlúthcheirníní. Tchítear domhsa go mbíonn níos mó beochta agus mothúcháin le cluinstin sa cheol. Uaireanta nuair a thaifeadtar ceol sa stuidió, bíonn cúpla iarracht ar an amhrán, tagann lucht teicneolaíochta isteach sa scéal, gearrtar amhráin suas agus cuirtear le chéile iad ar dhóigh a mheastar a bheith foirfe. Go minic, áfach cailleann sé cuid den fhuinneamh ámh a thig le ceol beo. Mothaím seo go háitithe i gcás daoine ar nós Christy Moore. Chonaic mé beo é go minic, ach stad mé ag ceannach a chuid dlúthdhioscaí. Dar liom, d'éirigh siad leadránach agus stálaithe i ndiaidh éisteacht nó dhó.

Ceann de na rudaí is mó a thaitin liom faoin cheolchoirm Oíche Dhomhnaigh ná an fhilíocht a bhí sna hamhráin, ní amháin sna hamhráin ach sa duine féin. Dhá uair i rith na hoíche rinne sé aithris ar dhánta nó liricí a bhí scríofa aige, gan ach tionlacán bog ceoil sa chúlra. Bhí sé an-speisialta ar fad. 

Thosaigh an cheolchoirm ag a hocht, níor fhág sé an t-ardán go dtí 11.15. Luach ár gcuid airgid faighte againn gan dabht ar bith. Bhí mé ar iTunes an mhaidin ina dhiaidh ag íoslódáil a chuid ceoil. Níl an ceol stuidió chomh maith is a bhí an fear beo, ach is cuma. Tá mise ar an duine is déanaí dá chuid lucht leanta, agus ní bheidh mé ag fanacht ar leithscéal ar nós breithlá chun na ticéidí a cheannach má thig sé chugainn arís.

Scéal deas romhainn nuair a d'fhill muid ar an oileán inné. Fiacal in uachtar faighte ag Cara Bheag. Tá dhá cheann in íochtar aici le ceithre mhí anuas, agus shíl muid nach dtiocfadh na cinn eile a choíche, ach tá siad ar an bhealach. Tá mé ag imeacht chun an tsiopa anois chun an Calpol agus Bonjella a cheannach. Beidh siad de dhíth go géar sna laethanta romhainn amach. Chuala mé bean ag rá an lá faoi dheireadh gur ghnách léi gin a thabhairt do na páistí nuair a bhí ficala á ngearradh acu. Moladh/comhairle ar bith ag aon duine???

Peadar Ó Dónaill ar Inis Caorach

Agus mé i mo shuí anseo tá radharc agam ar Inis Caorach. Tá sé ina luí míle ar shiúl ó chósta thoir-theas Árainn Mhór. Ba ón oileán beag sin a tháinig máthair m'athara móir. Níl aon duine ina gcónaí ann anois. Tréigeadh é an deireadh na gcaogaidí.

Tá foirgneamh mór amháin le feiceáil ina sheasamh ar an taobh thiar den oileán, teach na scoile. Tá na tithe inar mhair na daoine ar an taobh thoir, cuid acu scuabtha ar shiúl ag an fharraige - ar an drochuair. B'éigean na tithe a thógáil gar don chósta, óir ba bheag talamh curaíochta a bhí ar an oileán.

Chaith Peadar Ó Dónaill roinnt blianta ag teagasc sa scoil sin, sular bhris lucht na Breataine é aimsir Chogadh na Saoirse. Bhí sé féin agus m'athair mór iontach mór lena chéile tráth dá raibh. Nach iontach chomh hídéalach is a bhí an dream sin. Fuair Peadar é féin ina mháistir scoile in áit lom diolpa, buailte ag an fharraige agus ag an anró. Shíl sé saol na ndaoine ann a dhéanamh níos fearr. Dar ndóigh tá an leabhar 'Islanders/Muintir an Oileáin' a scríobh sé, suite ar Inis Caorach - cé nach luaitear an t-ainm sin sa leabhar.

Is annamh a fhaigheann tú daoine mar sin anois. Daoine atá sásta cuid mhaith de shaol agus fuinneamh s'acu a thabhairt suas ar mhaithe le daoine eile. Daoine atá sásta seasamh in éadan impireachtaí agus lucht na gceartchreideamh, daoine atá sásta dul sa bhearna bhaoil agus a saol a chur i gcontúirt ar mhaithe leis an tseanbhean bhocht nó an díleachta nó an fear ar an dól.

Táthar ann a thógfas raic ag cruinnuithe de chuid an G8 nó an G20, ach mothaím i gcónaí go bhfuil rud inteacht bréagach faoi na léirsithe sin. Go bhfuil barraíocht den rómansachas ag baint leis - daoine óga agus antoiscigh ina réabhlóidithe ar mhaithe le bheith ina réabhlóidithe! Is annamh a fheiceann tú an duine a oibríonn ag leibhéal áitiúil, sásta a bheatha a chaitheamh ar son a chuid comharsana féin agus, leabhra, a macasamhail ar fud na tíre.

Tá muid chun na scoláirí Gaeilge a thabhairt amach go hInis Caorach ag an deireadh seachtaine. Beidh scéal nó dhó le hinsint agam dóibh faoin duine ba mhó clú a chaith seal san áit. 

Scampáil

Bhí mé amuigh ag déanamh seic ar thithe na scoláirí anocht. Is í an chuid is fearr liom de obair an mhúinteora ar choláiste samhraidh sa Ghaeltacht. Níl againn le déanamh ach dul thart fá na tithe, cuntas a dhéanamh ar na scoláirí, seiceáil go bhfuil achan rud i gceart leo. Ansin, de ghnáth caithim seal comhrá le bean an tí. Is breá liom é.

Corruair, bíonn fadhb nó dhó le réiteach ar dtús. Ceann de na fadhbanna sin nó an scampáil! Sin an focal atá againn air sa cheantar seo cibé ar bith. Gasúraí óga de bhunadh na háite ag dul thart ag bualadh ar fhuinneoga na ngirseachaí. 

Is nós seanbhunaithe ar an oileán é. Tá aithne agam ar sheandaoine a bhí ag gabháil dó nuair a bhí siad ina stócaigh. Creidim go raibh mé féin ag gabháil dó, lá den tsaol. Ní bhíonn mórán trioblóide leis na gasúraí. Níl de dhíobhail orthu ach an chase, mar a déarfá. Chomh luath is a fheiceann siad carr an mhúinteora ag teacht, baineann siad na bonnaí as!

Is í an cheist atá agam anocht nó, an bhfuil an focal sin - scampáil - in úsáid i gceantracha eile. Muna bhfuil cad é an focal atá ann dó sna Gaeltachtaí eile?

Bhí seanbhean ann ina cónaí sa choill

Ag an bhricfeasta ar maidin, thosaigh Suzanne ag ceol leis na páistí. Amhrán nach raibh cloiste agam leis na cianta cairbreacha. 'There was an old woman who lived in the woods..." a bhí á cheol aici. Rith sé liom ansin go raibh leagan Gaeilge den amhrán sin cloiste agam na blianta ó shin.

Nach millteanach an t-amhrán é, bean ag marú a páiste? Bhí sé i m'intinn i rith an lae inniu. Cúpla ceist agam le caitheamh amach: Cad as a tháinig an t-amhrán? Cad is brí le 'weile weile waile'. Cá bhfuil 'River Saile' nó 'Abhainn na Sáile' mar atá sa leagan thíos? 

Ar scor ar bith, bhain mé triail as é a cheol le Margaret agus Dan nuair a bhí siad ag dul a luí anocht. Thit Margaret ina codladh taobh istigh de trí bhomaite. Ghlac sé tamall níos faide ar Dan titim thart. Nuair a bhí mé críochnaithe leis an amhrán a cheol, d'iarr sé orm é a cheol arís. Caithfidh sé go raibh dúil aige ann!

Bhí seanbhean ann ina cónaí sa choill

Weile weile waile,

Bhí seanbhean ann ina cónaí sa choill

thíos ag abhainn na Sáile.

Bhí leanbh aici trí mhí d'aois

Weile weile waile,

Bhí leanbh aici trí mhí d'aois

thíos ag abhainn na Sáile.

Bhí scian aici, fada agus géar

weile weile waile

bhí scian aici, fada agus géar

thíos ag abhainn na Sáile.

Sháigh sí an scian i gcroí an linbh

etc.

Tháinig trí chnag ag bualadh ar an doras

etc.

Bhí sairsint ann le trí phóilin

etc

An tusa an bhean a mharaigh a leanbh?

etc.

Is mise an bhean a mharaigh a leanbh.

etc.

Tógadh í is crochadh í

etc.

Sin an scéal faoin bhean is a leanbh

etc.

Ag Claí na Muice Duibhe

Bhí an compántas drámaíochta 'Splódar' istigh inniu. Chuir siad an dráma 'Ag Claí na Muice Duibhe' ar an ardán i halla an phobail mar chuid de Fhéile Ealaíne an Eargail. Níl an leagan Béarla den dráma feicithe agam ach chonaic mé léiriú eile den leagan Gaeilge dhá bhliain ó shin. Bhí an léiriú a chonaic mé inniu níos fearr, an-phroifisiúnta agus an snasta.

Tá mé idir dhá chomhairle faoin dráma féin. Tá ábhar trom ag gabháil leis ach tá sé briste suas le go leor grinn, damhsa agus ceol. Bhí gnéithe de a thaitin go mór liom, ach bhí amanna eile ann nuair a shíl mé go raibh sé deacair an scéal a leanstan. Creidim in amanna gur tháinig an siombalachas trom atá sa dráma sa bhealach ar an scéal. Sin ráite, bhain mé sult as. Bhí caighdéan ard aisteoireachta ann, luaim Aodh Mac Gairbhí a ghlac ról 'Tom an tAmadán' agus Proinnsíos Ó Duigneáin a ghlac ról an Chaptaen go háirithe. Sílim go mbeidh sé ar siúl i nGleann Cholm Cille amárach, má bhíonn sibh sa cheantar sin, b'fhiú dul chuige. 

Ní shílim go raibh traidisiún cleamaireachta sa cheantar seo, má bhí ní mhaireann sé inniu. Níl a fhios agam cé chomh leitheadach is atá an traidisiún in Éirinn inniu? Rud eile, an bhfuil fhios ag aon duine, an rud dúchasach don tír seo í an chleamaireacht nó an rud í a thóg muid isteach?

An Traonach

I mo shuí anseo, tá mé ábalta an traonach a chluinstin. Sílim go bhfuil sé sa pháirc trasna an bhealaigh uainn. Tá sé i gcónaí doiligh a dhéanamh amach cá háit go díreach ina bhfuil sé. Uaireanta síleann tú go bhfuil sé taobh thiar duit, uaireanta eile os do chomhair. Cosúil le mórán rudaí a bhfuil luach thar an choiteann orthu, is deacair greim chinnte a fháil orthu.

Tháinig an rann seo chun cuimhne agus mé ag smaointiú air:

An lon dubh, an dreoilín,

an chuach, an spideog,

an chéirseach, an seabhac,

an traonach, an fhuiseog,

tagaigí im' ghaobhar

agus éistigí lem' ghlór

is toghfaidh mé rí beag

a shuífidh i gcoróín.

An té a déarfaidh an rann seo

gan crith ina ghlór

beidh maoin agus ríocht aige

aoibhneas is spórt. 

An Aimsir agus an Eolaíocht?

Cuid comharthaí aimsire eile a bhí ag bunadh an oileáin. Chuir mé an-suim sa méid a bhí le rá ag Denis. Tá sé an-suimiúil go deo go dtiocfadh le bunús ceart eolaíochta a bheith ag baint le sean-phisreogaí. Eagna na nglúnta, is dócha, agus an eolaíocht go díreach ag breith air anois...

Nuair atá na géithe le feiceáil thíos ón ghrian, beidh athrú ar an aimsir.
Nuair a bhíonn rónta istigh ar an trá, beidh gála ann.
Nuair a bhíonn easóg ag piocadh féir, beidh fearthainn ann.
Má tá grian láidir ar maidin, tá an lá a ghabháil a bheith olc.
Nuair atá dath gorm ar an tine, beidh fearthainn ann.
Nuair atá na cnoic le feiceáil i ngar dúinn, beidh fearthainn ann.
Nuair atá an cat ag ní a aghaidh le taobh na tine, beidh drochaimsir ann.

Níl a fhios agam an bhfuil bunús eolaíochta leis an méid atá thuas. Caithfidh mé cuid de na sean-leigheasanna a fhiosrú fosta. Bheadh sé an-suimiúil go deo a fháil amach an bhfuil rud ar bith le rá ag an eolaíocht fá dtaobh díofa.

Na Comharthaí Aimsire

B'fhéidir gur labhair mé ró-ghasta inné. Bhí an ghrian ag scoilteadh cloch arís ar maidin. Aimsir chomh deas sin gur éirigh liom dul ag snámh tráthnóna. An chéad uair san fharraige domh i mbliana!

Bhain an t-athrú aimsire cuid mhór comhrá as bunadh an tí inné agus ar maidin. Tharraing mé an comhrá ar na comharthaí aimsire a bhíodh ag daoine fadó. Thosaigh Madgie Phatrick (máthair Suzanne) ar an seanchas láithreach. 

Bhí cuid de na rudaí a bhí aici cloiste agam roimhe seo, ní raibh cuid eile. Dar léi dá mbeadh bearad ar an Eargail (caipín ceo, a bhí i gceist) go mbeadh aimsir mhaith ann. Ar an dóigh chéanna dá mbeadh ceo aneas ann, bheadh aimsir mhaith i ndán. Dá mbeadh súgradh na bpáistí le cloisteáil i ngar duit agus iad i bhfad ar shiúl, ba chomhartha é go raibh biseach le teacht ar an aimsir, dar léi. 

Ceann de na rudaí is mó a chur mé suim ann nó ceann a bhí ag Dan Sailor, athair Suzanne. Ba ghnách leis a rá (tá an duine bocht marbh anois) go nglanfadh toirneachaí tinneas nó easláinte amach as áit. Ní raibh a leithéid cloiste agam roimhe.

Tá tuilleadh de na comharthaí seo ann. Cuirfidh mé in airde anseo iad má tá suim ag aon duine iontu. Go dtí sin, tá mé ag guí go leanfaidh an aimsir mhaith ar aghaidh go dtí amárach ar an laghad. Lá Naomh Swithin. Má tá sé maith amárach, beidh sé maith go deireadh an tsamhraidh!

Deireadh an tSamhraidh

Tá an aimsir briste faoi dheireadh. Mí iomlán gan ach fíorbheagán fearthainne! Ní thiocfadh léi mairstin mórán ní b'fhaide. Tá an fhearthainn ag teacht ina balcannaí. Bhí aimsir ghalánta againn go dtí 3.20 inniu agus ansin go tobann tháinig deireadh leis an tsamhradh.

Bhí mise chomh dóchasach sin ag am lóin go raibh lucht na réamhaisnéise ar seachrán, gur fhág mé gach fuinneog foscailte ar mo charr. Mo thrí thrua naoi n-uaire mo chiall! Tá sé ar maos. Níorbh é sin an rud ba mheasa. Tá Margaret i ndiaidh teacht isteach ag caoineadh ón gharraí. Bhí linn snámha beag ag na páistí taobh amuigh le seachtain nó dhó. Bhain siad an-sult as a bheith ag lapadáil thart, ag caitheamh uisce ar a chéile agus ag taispeáint a dtóineacha do chomharsana a bhí ag dul thar bráid ar an bhealach mhór.

Ar scor ar bith, tháinig Margaret isteach agus na deora ina rith léi: "Mámaí, tá an linn snámha uilig fliuch!" Níor chuidigh an gáire a rinne mámaí leis an ghirseach bheag. Nuair a ba léir di nach raibh mámaí ag tabhairt aird mar is ceart ar an ghéarchéim, chuir sí dlús leis an éagaoin. Tá sí i ndiaidh teacht chuici féin le cúpla bomaite anuas, ach ba mhór an tráma é.

Cuireann an aimsir mhaith cuma níos fearr ar achan rud. Tháinig 260 scoláire Gaeilge chun an oileáin inné. Bhí mé ag amharc ar an bhád agus iad ag teacht isteach. Bhí cuma chomh maith sin ar an áit agus ar an fharraige is iad ag teacht i dtír. Tháinig mo rangsa isteach ar maidin, bristí gairide á gcaitheamh acu, t-léinte agus spéaclaí gréine ar chuig acu. B'éigean dúinn iad a chur abhaile tráthnóna idir ceathanna - beidh cuid acu chomh fliuch leis na suíocháin i mo charrsa. Ar an drochuair, níl sé faiseanta nó cool na laethanta seo do dhaoine óga a bheith ag tabhairt cótaí báistí leo chun na scoile. Is ar na mná tí a bheas ualach na hoibre anocht.

Ar scor ar bith, tá súil agam go bhfuil an ghrian ag soilsiú i gcibé áit sa domhan ina bhfuil tú agus seo á léamh agat. Bímis dóchasach, seans go dtiocfaidh an samhradh arís is go bhfásfaidh an féar...

Bronntanas Breithlá

Breithlá eile! Sé bliana is tríocha caite agam ar an tsaol bheag seo. Aisteach chomh ciúin is atá an teach. Chuaigh Suzanne agus na páistí isteach chun an bhaile inné, bhí ormsa fanacht amuigh chun an carr a thabhairt chuig an gharáiste ar maidin agus níl aon duine sa teach ach mé féin.

Is deas cúpla uair shuaimhneach a bheith ag duine. Tá sé de nós agamsa mo mhachnamh a dhéanamh ar an bhliain atá imithe thart ar lá mar seo. Ní haon rud trom a bhíonn ar siúl agam, go díreach cúpla bomaite a chaitheamh ag cuimhniú ar dhaoine agus ar imeachtaí, ag meabhrú ar bhotúin atá déanta, ar na buaicphointí, ar na daoine atá imithe. Tá sé tábhachtach súil a chaitheamh siar, níos tábhachtaí fós a bheith ag amharc chun tosaigh. Tugann lá mar seo an seans é sin a dhéanamh.

Tá cuimhne agam 6 bliana ó shin ar lá mar seo, bhí mé ag machnamh domh féin agus bhuail sé mé go tobann fríd an bhéal go raibh mé níos sine ná mar a bhí mo mháthair féin nuair a fuair sí bás. Is aisteach go deo an rud é a bheith níos sine ná do mháthair!

Fuair Mámaí bás ag aois 30. Bhí trí pháiste aici agus ceann eile ar an bhealach. Bhí an méid sin déanta aici in achar an-ghairid. Is cuimhin liom a bheith ag amharc ar mo shaol féin ag an am. Cad a bhí déanta agam? Cad fiúntach a bhí déanta agam? Bhí sé mar chic sa tóin domh chun dóigh agus slacht a chur ar mo shaol féin. Chuir sé fuinneamh úr ionam. Dhá bhliain ina dhiaidh sin, bhí mé pósta. Ceithre bliana níos faide anonn tá triúr páiste agam féin.

Is minic ár saolta gan stiúr, gan treo. Muid ag maireachtáil ó lá go lá gan súil againn ar na rudaí atá fíorthábhachtach sa tsaol. Is fiú an t-am a ghlacadh chun breathnú siar. Muna bhfuil eolas agus tuigbheáil againn ar an áit as ar tháinig muid, cén dóigh go mbeidh a fhios againn cá bhfuil muid ag dul?

Beidh mé ag dul isteach 'na bhaile tráthnóna agus caithfidh mé an chuid eile den tsamhradh istigh ann. Labhair mé le Margaret ar an ghuthán aréir: "Beidh tusa i dteach Nana amárach, Daidí, agus beidh muid 'dhul go dtí an céilí!" a dúirt sí liom. Níl ann ach inniu agus amárach do Mhargaret bheag agus sin mar ba chóir dó a bheith. Rachaidh muid chuig an chéilí mhór anocht agus beidh damhsa beag againn. Sin an bronntanas breithlá is fearr a gheobhaidh mé inniu!

Ag scaoileadh le dánta

Tá suim agam san fhilíocht. Léim í go halpach agus bainim triail as í a scríobh. Daoibhse, a thagann ag airnéal chugam corr-oíche, tá cuid de mo dhánta feicithe agaibh. Bhí cuid agaibh maith go leor le bhur gcuid tuairimí a roinnt liom.

Foilsíodh cnuasach filíochta de mo chuid 5 nó 6 bliana ó shin. Dúirt an foilsitheoir liom ag an am nárbh liomsa na dánta níos mó, go raibh orm scaoileadh leo. Chuir sin eagla orm ag an am. Cuireann sé eagla orm go fóill. Amharcaim siar ar dhánta a scríobh mé 10 mbliana ó shin agus deirim liom féin: Ó, caidé a bhí ar siúl agam? Ba mhaith liom iad a tharraint ar ais, éadaí níos fearr a chur orthu. Ba dhuine eile mé ag an am, níos saonta, níos anabaí. Cuireann cuid de na véarsaí sin náire orm anois. Is dócha gur rud é a bhaineann le haois agus taithí, le bogadh ar aghaidh i do shaol.

Rith sé liom go bhfuil scríobh dánta cosúil le tógáil páistí. Muirníonn tú iad, cosnaíonn tú iad i do chroí ar feadh tamaill fhada, múnlaíonn tú iad, treoraíonn tú iad i dtreo na foirfeachta (cé nach mbíonn fhios agat leath an ama cad is foirfeacht ann), clúdaíonn tú iad le héadaí deasa teolaí, bheireann tú ceol dóibh, cuireann tú rithim agus rialtacht ina saol, déanann tú iarracht cuid éigin de d'eagna, de d'fhealsúnacht, de do shaol agus taithí féin a bhronnadh orthu, tugann tú teanga dóibh... agus ansin caithfidh tú iad a fhágáil. 

Caithfidh tú ligint dóibh dul amach sa tsaol mhór, áit a mbeidh siad foscailte don cháineadh, áit a mbeidh siad ar shiúl ó do chosaint. Bíonn súil agat go bhfaighidh siad rud beag den mholadh, go mbeidh siad ábalta seasamh ar a gcosa féin, go sílfeadh an corrdhuine thall is abhus go bhfuil fiúntas agus luach éigin ag baint leo. Is cuid díot féin i gcónaí iad, tuigeann tú chomh tábhachtach is atá siad duit féin agus ba mhaith leat go n-aithneodh an saol sin. 

Cuireann tú fáilte roimh an chritic (ní an léirmheastóir - ní chreidim gur féidir le haon duine beo LÉIR-mheas a thabhairt ar dhuine nó ar dhán) a thaispéanann go cineálta a gcuid buanna ach fós a thugann leid faoin dóigh go dtiocfadh leo a bheith níos fearr fós. Tig siad ar ais chugat corruair, i ndiaidh dóibh a bheith scaoilte saor sa domhan. Uaireanta thig leat cuidiú leo, éadaí agus cruth níos fearr a chur orthu, uaireanta eile, ní thig.

Is páistí iad mo chuid dánta, agus is iad na dánta is fearr dar chum mé riamh iad Margaret, Dan agus Cara.

Dán beag

Caint ar Dhúchas

Aoife bheag, 

labhair sí go saor ar ábhair an gharraí. 

Ba déanamh an iontais di fód na móna,

péist an talaimh is sleabhac na trá.

Ar an fhístéip phléigh sí na nithe seo

á muirniú lena teanga linbh - 

í ag suirí leis na focail

súgradh ina súile.

Cúig bliana níos faide anonn:

Aoife is a muintir sa bhaile,

blianta caite i Londain acu, 

iad ag tochailt cuimhní,

Nuair a thig cruth na girsí aníos ar scaileán

í ag bladaráil léi,

beag an tsuim sa cheamara aici

ná an téip ag taifead a dúchais.

De phreab, ghealaigh óige a súile arís - 

iontas úr roimpi.

Bhí corraí ina teanga bhalbh:

"Mummy, wot am I sayin' there, mum?"

Luaigh mé Aoife roimhe seo. Ní raibh aici ach Gaeilge nuair a bhí sí óg, níl focal aici anois. Scríobh mé an dán seo roinnt blianta ó shin. Tháinig mé ar ais chuige le gairid, ag iarraidh snas níos fearr a chur air. Ní bhím a choíche sásta. :(

Ar Ais sa Bhaile

Ar ais sa bhaile faoi dheireadh. Bhain muid Leitir Ceanainn amach ag leath i ndiaidh a trí ar maidin, i ndiaidh dúinn Warrington, Sasana a fhágáil ag a cúig inné. Mar a deir muid i gcónaí, tá sé deas fáil ar shiúl ar feadh tamaill, ach tá sé iontach deas teacht ar ais chuig do leaba féin nuair a bhíonn deireadh thart!

Ó d'fhág muid Londain seachtain ó shin, thug muid cuairt ar Winchester, Bath, Bristol, Birmingham, Nottingham, Manchester agus Warrington. Bhí picnic againn faoi chlocha Stonehenge, d'ól muid fíoruisce na Rómhánach i mBath agus shiúil muid fríd Choill Sherwood, atá faoi bhláth go fóill, in aineoinn a raibh cloiste agam roimhe seo. Bhí am ar dóigh againn féin agus ag na páistí.

Ba mhinic roimhe seo an bheirt againn ar laethanta saoire ach ba é seo an chéad uair don chúigear againn a bheith ar shiúl le chéile. Bhí roinnt cairde againn den bharúil go raibh muid craiceáilte a bheith ag iarraidh tiomáint thart fán Bhreatain ar feadh coicíse le páistí óga ar chúl an chairr againn. Caithfidh mé a rá gur chuir siad go mór leis an turas a bhí againn, agus leis an fháilte a cuireadh romhainn i mbialanna, in óstáin agus sna hionaid eile a thug muid cuairt orthu. Ní rachainn ar saoire arís gan iad.

Mar a dúirt Suzanne liom agus muid taobh amuigh den teach pobail inar pósadh Robin Hood agus Maid Marian, Margaret agus Dan ag rith i ndiaidh feileacán:

"An dtig leat do shaol a shamhlú gan iad?"

Ní thig!

Luimneach

Chuir an díospóireacht bheag a bhí ar siúl anseo inniu maidir le hainmfhocail a chríochnaíonn ar 'ín' a bheith firinscneach nó baininscneach mé ag smaoineamh ar rann beag, luimneach beag/bheag (an ionann inscne don rann agus don chathair?) a scríobh mé cúpla bliain ó shin:

Bhí múinteoir an-tugtha don ghinideach

Dúirt na scoláirí go raibh sé sin amaideach

Nach cuma sa tsioc

Barr cnoic nó barr cnoc

Tá an teanga seo marbh ag an ghramadach!